PORADNIK MEDYCZNY. UROLOG Większość moich pacjentów to mężczyźni dotknięci jedną z trzech chorób prostaty: łagodnym rozrostem stercza (gruczolakiem), rakiem lub zapaleniem gruczołu krokowego. Coraz częściej mężczyźni w średnim i starszym wieku odwiedzają mój gabinet urologiczny w celu badania profilaktycznego prostaty. To dobry objaw świadczący o tym, że świadomośc chorób prostaty i wynikających z nich zagrożeń dla zdrowia (a nawet życia) męskiej części społeczeństwa powoli, ale stale wzrasta. Ogromną rolę w profilaktyce chorób prostaty spełniają... kobiety, które namawiają swoich partnerów lub wręcz przychodzą z nimi na pierwszą wizytę do urologa. Jeżeli dodać do tego coraz liczniejszą grupę młodych, aktywnych życiowo, seksualnie i zawodowa mężczyzn borykających się z problemami zapalenia gruczołu krokowego, to da się zauważyć narastającą skalę problemu. Z rozmów z moimi pacjentami wiem, że wprawdzie większość z nich słyszała o prostacie i o jej schorzeniach, ale tak naprawdę nie wiedzieli do jakiego specjalisty powinni się zgłosić ze swoimi problemami. Do tego terminologia medyczna jest dla nich często niezrozumiała, a jeśli lekarz sam nie wyjaśni jakiegoś terminu w rozmowie, pacjenci wstydzą się pytać. Stąd, dla lepszego zrozumienia problemu i pełnego porozumienia ze specjalistą, przedstawiam krótki słownik podstawowych haseł, wyjaśniających znaczenie nazw anatomicznych, badań diagnostycznych i sposobów leczenia chorób gruczołu krokowego. Słownik mój nie zachowuje kolejności alfabetycznej pojęć. Urologia - dziedzina medycyny, która już ponad 120 lat temu oddzieliła się od chirurgii ogólnej. Zajmuje się rozpoznawaniem i leczeniem zachowawczym i operacyjnym chorób układu moczowego mężczyzn i kobiet, oraz układu płciowego mężczyzn. Nie należy mylić urologii z nefrologią, która zajmuje się leczeniem chorób miąższu nerkowego (np. kłębuszkowego zapalenia nerek). Układ moczowy - zarówno u kobiet jak i u mężczyzn układ moczowy stanowią nerki, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Układ płciowy męski - w skład męskiego układu płciowego wchodzą: prącie (czyli członek), jądra, najądrza, pęcherzyki nasienne i prostata. Prostata (łac.), stercz (pol.), gruczoł krokowy (anat.) - gruczoł wydzielania zewnętrznego umiejscowiony poniżej pęcherza, otacza cewkę moczową; w prostacie wytwarzany jest płyn stanowiący środowisko życiowe dla plemników. Bliskie sąsiedztwo prostaty z pęcherzem i cewką wyjaśnia, dlaczego choroby prostaty powodują trudności w oddawaniu moczu. Łagodny przerost stercza (gruczolak) - guz łagodny wywodzący się z tkanek prostaty, stanowiący przeszkodę w oddawaniu moczu. Rak prostaty - nowotwór złośliwy wywodzący się z tkanki nabłonkowej prostaty. Rozwija się w innej części prostaty niż gruczolak. Może współistnieć z gruczolakiem stercza. Zapalenie prostaty - obejmuje cały gruczoł krokowy. Dotyczy głównie młodych mężczyzn. Może współistnieć z gruczolakiem. Rozróżniamy niebakteryjne i bakteryjne, ostre i przewlekłe zapalenia stercza. Androgeny - męskie hormony warunkujące rozwój i utrzymanie męskich cech płciowych. Testosteron - główny hormon męski (androgen). Wytwarzany jest przez jądra. Brak wystarczającej ilości testosteronu powoduje zmniejszenie się prostaty. Zatrzymanie moczu - polega na niemożności fizjologicznego opróżnienia pęcherza przez cewkę moczową. Zatrzymanie moczu przewlekłe - niecałkowite opróżnianie pęcherza. Zaleganie moczu powyżej 150 ml może stanowić wskazanie do leczenia operacyjnego. Nie leczone może doprowadzić do uszkodzenia nerek i mocznicy. Zatrzymanie moczu ostre - całkowita niemożność opróżnienia pęcherza mimo dokuczliwego parcia na cewkę. Konieczne jest wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego przez cewkę moczową lub (z pominięciem cewki) przez skórę i powłoki jamy brzusznej (czyli nadłonową punkcyjną przetokę w pęcherzu). Mocz - płynna wydalina zawierająca głownie wodę i substancje powstające w wyniku przemiany materii. Prawidłowy mocz nie zawiera białka, cukru, bakterii, krwinek białych i czerwonych, ani kryształów kamieni. Ropomocz - obecność dużej ilości ciałek ropnych (leukocytów, czyli białych krwinek) w moczu świadcząca o zapaleniu dróg moczowych. Bakteriomocz - obecność znamiennej ilości bakterii w moczu powodujących zmiany zapalne. Posiew moczu - badanie laboratoryjne moczu polegające na hodowli bakterii (w odpowiednich, standardowych warunkach) w celu ich identyfikacji i określenia wrażliwości na antybiotyki, niezbędne dla właściwego leczenia. Badanie przez odbytnicę - jedyna możliwość badania palcem wprowadzonym do odbytnicy wielkości, sprężystości, konsystencji i spoistości gruczołu krokowego. PSA (ang. Prosttate Specific Antigen) - swoisty antygen sterczowy. Białko wydzielane przez gruczoł krokowy. Uznawane jest za marker nowotworowy. Stężenie PSA oznaczane jest we krwi (norma od 0 do 4μg/ml). PSA może być podwyższone przy dużym gruczolaku i zapaleniu prostaty. Nie leczymy PSA! Leczymy chorobę prostaty, a poziom PSA wskazuje, czy leczenie jest skuteczne. Ultrasonografia (USG) - badanie obrazowe z użyciem fal ultradźwiękowych i komputera, pozwalające na pokazanie struktury narządu na monitorze w czasie rzeczywistym. Obraz może być utrwalony w postaci fotografii lub nagrania video. Ultrasonografia przez brzuch - badanie umożliwia ocenę całego układu moczowego, a przy wypełnionym pęcherzu także prostaty i pęcherzyków nasiennych. Po oddaniu moczu pozwala stwierdzić, czy mocz zalega w pęcherzu. Ultrasonografia przezodbytnicza - do odbytnicy wprowadza się specjalną sondę; uzyskuje się bardzo dokładny obraz prostaty i pęcherzyków nasiennych. Można obliczyć objętość prostaty, a w przypadku wykrycia zmian chorobowych i wysokiego PSA można (i należy!) wykonać biopsję celowaną zmian w prostacie. Biopsja igłowa prostaty - pobranie komórek (biopsja cienkoigłowa) lub fragmentu tkanki (biopsja gruboigłowa) do badania cytologicznego lub histopatologicznego. Najczęściej wykonywana jest w przypadku podejrzenia raka prostaty. Urografia - badanie obrazowe (tzw. zdjęcie radiologiczne) z podaniem dożylnym kontrastu. Kontrast wydalany z moczem uwidacznia na zdjęciach radiologicznych budowę i czynność całego układu moczowego. Uroflowmetria (ang. uroflow) - ocenia szybkość przepływu moczu przez cewkę. Mocz oddaje się do specjalnego urządzenia rejestrującego. Badanie wykonywane jest zarówno u mężczyzn jak i u kobiet mających problemy z oddawaniem moczu. Konieczne w diagnostyce chorób prostaty. Elektroresekcja przezcewkowa - „złoty standard” urologiczny w leczeniu gruczolaka stercza. Polega na wycięciu tkanek prostaty prądem elektrycznym przy użyciu elektroresektora wprowadzanego przez cewkę do pęcherza. Adenomektomia - najstarsza, klasyczna metoda leczenia operacyjnego gruczolaka stercza, polegająca na wyłuszczeniu go w całości. Laser - najmłodsza technika operacyjnego niszczenia tkanki gruczolaka. W obecnej chwili skuteczność laseroterapii jest zbliżona do elektroresekcji, ale wyniki odległe są gorsze. Leczenie ciepłem (termoterapia, termoablazja) - jest to metoda najmniej inwazyjna, ale też najmniej skuteczna. Żadna z metod leczenia ciepłem nie ma jak dotąd rekomendacji Międzynarodowego Komitetu Uzgadniającego. Prostatektomia radykalna - chirurgiczne usunięcie gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych w przypadku raka prostaty ograniczonego do narządu. Manipulacja hormonalna - leczenie hormonalne mające na celu obniżenie poziomu testosteronu w przypadku raka prostaty. Antyandrogeny blokują receptory testosteronu w jądrach, analogi LHRM działają na przysadkę mózgową. Kastracja chirurgiczna - usunięcie jąder (narządów produkujących testosteron) w przypadku raka stercza. Metoda leczenia antyandrogenowego najbardziej skuteczna, najmniej akceptowana przez mężczyzn. Radioterapia - leczenie mające na celu zniszczenie komórek nowotworowych promieniowaniem jonizującym. Radioterapia zewnętrzna - źródło promieniowania znajduje się poza organizmem chorego. Radioterapia wewnętrzna - izotop promieniotwórczy umieszczony jest wewnątrz gruczołu krokowego. dr n. med. Wojciech Ejchman, 11.04.2006, ZdroweMiasto.PL | |
