Dr hab. n. med. Andrzej Nowicki, PORADNIK MEDYCZNY. PROKTOLOG Dolegliwość ta jest jedną z najczęstszych ze strony przewodu pokarmowego i występuje u około 15% osób dorosłych. Można sądzić, że jest to problem cywilizacyjny. Okresowo środki przeczyszczające przyjmuje 35% kobiet i około 15% mężczyzn. Zaparcie to zespół objawów występujących pojedynczo lub razem: mniej niż 3 wypróżnienia na tydzień, stolec o wzmożonej konsystencji, niepełne wypróżnienie, wzmożone i często bolesne parcie. Zaparcia czynnościowe to takie, których przyczyną nie są choroby systemowe lub zmiany nowotworowe. Obok nowotworów przyczyną zaparć mogą być różne choroby: cukrzyca, obniżone stężenie potasu, zwiększone stężenie wapnia, mocznica, ale także schorzenia endokrynologiczne np. niedoczynność tarczycy, przyczyny neurologiczne np. stwardnienie rozsiane, neuropatie. Dodatkowo zaparcia mogą być wynikiem działań ubocznych wielu leków. Na wstępie trzeba wykluczyć schorzenia wymienione wyżej. W tym celu trzeba wykonać badanie lekarskie i badania dodatkowe takie jak: biochemiczne, badanie kału na krew utajoną, endoskopowe np. rektoskopię, wizualizacyjne np. USG, badanie kontrastowe jelita grubego czy badanie mikroskopowe wycinków. Zaparcia idiopatyczne (czynnościowe) mogą wynikać ze zwolnienia przechodzenia treści jelitowej przez jelito grube. Najczęściej przyczyną tego jest obniżenie aktywności perystaltycznej jelita. Prawidłowy czas przechodzenia treści przez jelito grube wynosi 35 do 70 godzin. Drugą główną przyczyną zaparć czynnościowych jest dysfunkcja odruchu odbytniczo-odbytowego. W tym przypadku pomimo parcia na stolec nie dochodzi do jednoczasowego rozluźnienia zwieraczy. Charakterystyczne w tym przypadku jest wzmożone i bolesne nieskuteczne parcie na stolec. Dotyczy to najczęściej młodych osób a w szczególności czynnych zawodowo kobiet. Trzeci rodzaj zaparcia występuje u osób w podeszłym wieku. Chorzy ci nie odczuwają parcia w związku z tym dochodzi do zalegania dużych ilości stolca. Wynika to ze zmniejszenia i zaniku wrażliwości odbytnicy na pobudzanie odpowiednich receptorów. W tym przypadku może dochodzić do zaparć i nietrzymania stolca równocześnie. Leczenie Po wykonaniu badań diagnostycznych takich jak badania: manometryczne, radiologiczne i wizualizacyjne, jesteśmy w stanie w większości przypadków określić przyczynę zaparć i zastosować odpowiednie postępowanie. W zaparciach o przedłużonym czasie przechodzenia treści jelitowej leczenie ma zadanie przyspieszenie perystaltyki i poprawę koordynacji jelita grubego. Po pierwsze, dieta powinna być bogata we włóknik (około 50% zapotrzebowania kalorycznego), ilość wypijanego płynu powinna wynosić co najmniej 2,5 do 3 l/24 godziny, u osób z nietolerancją cukrów ich ilość powinna być ograniczona. Po drugie, powinniśmy zmienić nawyki, jeść regularnie i stosować więcej ruchu. Po trzecie, w ostatniej kolejności stosować środki osmotyczne (lactulosa, preparaty magnezowe, fosforany). Środki te podawane z dużą ilością wody zmniejszają zagęszczenie stolca. Można również stosować środki poślizgowe takie jak np. olej parafinowy czy środki regulujące pracę jelita grubego np. Metaclopramidum, Coordinax, Debridat, Duspatalin. Stosowane są również techniki autotreningu (Bioofedback) czy psychoterapia. W zaparciach pochodzenia odbytowoodbytniczego powyższe postępowanie może przynieść okresową ulgę jednakże nie likwiduje przyczyny zaparcia. Tutaj należy poprawić odruch parcia i/lub doprowadzić do rozluźnienia zwieraczy odbytu w trakcie parcia na stolec. W związku z tym, należy zmienić przyzwyczajenia podczas oddawania stolca, przy braku parcia stosować codziennie o tej samej porze wlewki doodbytnicze. Można stosować środki miejscowo drażniące np. czopki glicerynowe. Stosowane są również środki zwiotczające zwieracze, zastosowane miejscowo w postaci maści np. nitrogliceryna. Poprawę również może przynieść metoda autotreningu. Dr hab. n. med. Andrzej Nowicki, ZdroweMiasto.PL, 19.01.2006 * * * Warto wiedzieć: Anus (odbyt) – końcowy otwór przewodu pokarmowego. Biegunka – zbyt częste oddawanie, w za dużej ilości, luźnego lub płynnego stolca. Defekacja – proces wypróżnienia, który rozpoczyna bodziec w postaci rozciągnięcia ścian odbytnicy przez masy kałowe, a kończy zamknięcie kanału odbytu po oddaniu stolca. Dyspepsja (niestrawność) – zaburzenie perystaltyki jelit charakteryzujące się bólem lub dyskomfortem w nadbrzuszu, który może być związany z wczesnym uczuciem sytości, uczuciem poposiłkowej pełności, wzdęciem, upośledzoną podatnością i pojemnością żołądka, nudnościami, wymiotami i refluksem niezwiązanym z kwaśną treścią żołądkową. Perystaltyka przewodu pokarmowego – przemieszczanie się materiału, w tym pokarmu i produktów trawienia w przewodzie pokarmowym. Wrażliwość trzewna (nadwrażliwość trzewna) – zwiększona percepcja bólu w przewodzie pokarmowym. U osób z wrażliwością trzewną, nerwy niosące informacje sensoryczne z układu pokarmowego są nadmiernie aktywne, stąd prawidłowe ilości gazów lub ruchy przewodu pokarmowego są postrzegane jako nadmierne i bolesne. Powoduje to, że odczuwają je oni jako bardziej bolesne lub powodujące dyskomfort w związku z trawieniem i wydalaniem produktów trawienia. Wrażliwość trzewna jest częsta w zaburzeniach perystaltyki, szczególnie w zespole jelita drażliwego. Zaburzenia perystaltyki – schorzenia układu pokarmowego, charakteryzujące się nieprawidłowym czasem przechodzenia pokarmu i produktów trawienia w układzie pokarmowym. Zespół jelita drażliwego (IBS) jest schorzeniem związanym z zaburzeniami perystaltyki – zaparcie wiąże się ze zbyt długim czasem przechodzenia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, a biegunka - ze zbyt krótkim. Zespół jelita drażliwego – przewlekłe, nawracające zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego charakteryzujące się bólem brzucha/dyskomfortem, wzdęciem oraz zmienionym rytmem wypróżnień (zaparcie, biegunka lub naprzemiennie oba te objawy). Są dwa główne rodzaje zespołu jelita drażliwego – zespół jelita drażliwego z zaparciem (IBS-C) oraz zespół jelita drażliwego z biegunką (IBS-D). Zwieracze odbytu – mięśnie okalające odbyt odpowiedzialne za trzymanie stolca i gazów. (ppk) |
