PORADNIK MEDYCZNY. UROLOG W historii raka stercza trzy daty stanowią kamienie milowe na drodze poznania choroby, która pod koniec XX wieku przybrała rozmiary epidemii: rok 1858 - Henry Thompson po raz pierwszy opisał raka stercza jako odrębną jednostkę chorobową; rok 1941 - Huggins i Hodges odkryli zależność chorób stercza od hormonów, głownie testosteronu; rok 1979 - Wang i Wsp. odkryli PSA (swoisty antygen sterczowy, wykorzystywany w diagnostyce chorób stercza). Mimo upływu lat rak stercza jest chorobą nie zbadaną do końca. Urolodzy i onkolodzy nie ustają w wysiłkach, aby poznać wszystkie mechanizmy rozwoju choroby oraz sposoby jej zapobiegania i leczenia. Choroby gruczołu krokowego, szczególnie rak, dotyczą wszystkich mężczyzn, niezależnie od od statusu społecznego, wykształcenia, rasy, światopoglądu, miejsca zamieszkania. Dotyczą zarówno głów koronowanych i prezydentów, jak i zwykłych zjadaczy chleba. W Europie Zachodniej i USA rak stercza jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn i stanowi 20% wszystkich nowotworów! W 1999 roku w USA zarejestrowano 179 300 nowych przypadków raka stercza, z których aż 37 000 przypadków zakończyło się zgonem pacjenta. W Polsce rak stercza znajduje się na trzecim miejscu, po raku płuc i żołądka, i stanowi około 5% wszystkich zgonów z powodu nowotworów u mężczyzn. Jak widać w najbliższych latach chorzy na raka gruczołu krokowego stanowić będą jeden z ważniejszych problemów medycznych i społecznych w kraju. Jednym z oczywistych powodów wzrostu zachorowań na raka stercza jest starzenie się społeczeństwa. W 1950 r. średnia długość życia mężczyzny wynosiła w Polsce nieco ponad 45 lat. Od 1992 r. obserwujemy stały wzrost długości życia mężczyzn w Polsce. Ocenia się, że długość życia rodzących się obecnie chłopców wyniesie około 68,5 roku. Będzie ona i tak krótsza o ponad 6 lat od przeciętnej długości życia mężczyzn w krajach Unii Europejskiej. Im mężczyzna jest starszy, tym większe prawdopodobieństwo zachorowania na raka stercza. Można przyjąć, że przed 30 r. ż. rak stercza praktycznie nie występuje. Do 1994 r. zanotowano zaledwie 31 przypadków raka stercza u mężczyzn do 35r.ż. Zachorowalność gwałtownie wzrasta po pięćdziesiątce. Według danych amerykańskich współczynnik zachorowalności mężczyzn poniżej 50 r. ż. wynosi 20, a w wieku 80 lat zbliża się do 90! Do niedawna brak było doniesień na temat związku palenia tytoniu i nadużywania alkoholu z zachorowalnością na raka stercza. Badania na reprezentatywnych grupach chorych wykazują niezbicie, że osoby palące nałogowo tytoń oraz nadużywające alkoholu zapadają znacznie częściej na raka stercza niż abstynenci. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na związek z „nadużyciami seksualnymi” a rakiem stercza. Jedni donoszą, że mężczyźni wcześnie rozpoczynający życie płciowe są bardziej narażeni na wystąpienie raka, z drugiej strony są doniesienia o tym, że długotrwała wstrzemięźliwość płciowa sprzyja rozwojowi tej choroby. Wątpliwy wydaje się związek między chorobami wenerycznymi a rakiem stercza, bardziej prawdopodobna jest rola zakażeń wirusowych w przemianie nowotworowej nabłonka gruczołu krokowego. Niewątpliwie genetyczny czynnik dziedziczny odgrywa rolę w szerzeniu się raka stercza. Określenie dziedziczny i rodzinny nie są synonimami. Jako rodzinne określa się występowanie raka, gdy pojawia się on, np. u dwóch braci. Jest wówczas znacznie agresywniejszy biologicznie, niż w przypadkach bez podłoża rodzinnego. Ryzyko wystąpienia nowotworu w postaci rodzinnej jest dwukrotnie większe niż w populacji ogólnej. Stwierdza się tego typu zależność w około 25% przypadków. Dzięki badaniom naukowców naukowców USA i Szwecji wykryto i zlokalizowano gen dziedzicznego występowania raka stercza. Obecność tego genu predysponuje do wystąpienia choroby. Określenie specyficznych genów odpowiedzialnych za rozwój choroby jest niewątpliwie pierwszym krokiem na drodze do ich zbadania i może mieć duże znaczenie w rozpoznawaniu, profilaktyce i leczeniu choroby. Gen odpowiedzialny za rozwój choroby dziedziczony jest zgodnie z prawami Mendla - zapadają głownie krewni pierwszego stopnia, czyli syn dziedziczy po ojcu. Dziedziczna postać raka występuje u młodych mężczyzn. Na podstawie badań statystycznych wykazano znamienne różnice w zapadalności na raka w zależności od rasy czy też grupy etnicznej. Największą zachorowalność stwierdza się u Amerykanów rasy czarnej, którzy dwukrotnie częściej zapadają na raka niż biali mieszkańcy USA. Najmniej przypadków notuje się w krajach dalekiego Wschodu - Chin, Japonii. Czarni amerykanie zapadają na raka stercza w młodym wieku, a objawy kliniczne choroby są bardziej nasilone. Wydaje się mało prawdopodobne, aby różnice w częstości zachorowania wynikały wyłącznie z odmiennego sposobu odżywiania czy stylu życia. Przyczyn występowania tych różnic należy szukać w zróżnicowanej ekspresji genów oraz ich mutacjach. Czynniki genetyczne różnych grup rasowych, w odpowiednich warunkach środowiskowych, sprzyjają przemianie utajnionych form raka w formę agresywną, wyrażającą się pełną gamą objawów klinicznych. Imigranci z krajów o niższej zachorowalności, po dłuższym pobycie w USA, nie różnią się pod względem częstości występowania i przebiegu choroby od identycznej pod względem rasowym populacji miejscowej. Zanieczyszczenie środowiska: powietrza i gleby, kontakt z chemicznymi związkami aromatycznymi, metalami ciężkimi i z izotopami, na jaki narażeni są pracownicy przemysłu chemicznego, gumowego i farbiarskiego oraz drukarń, zwiększa zagrożenie zachorowania na raka stercza. Wykazano też, że w rejonach, w których woda zawiera znaczne ilości kadmu, wzrasta zachorowalność na raka gruczołu krokowego. Najprawdopodobniej kadm wypiera cynk, którego stężenie w prawidłowym sterczu jest wyjątkowo duże, i w ten sposób zaburza przemiany hormonalne, i powoduje wzrostu poziomu testosteronu. Spośród wymienionych grup pracowniczych wyodrębnia się grupy zwiększonego ryzyka - mężczyźni ci powinni być poddawani badaniom przesiewowym w celu wykrycia choroby w możliwie wczesnym stadium. Cechą charakterystyczną raka gruczołu krokowego jest jego hormonozależność. Podobną cechę odnajdujemy jedynie w raku sutka i macicy. Nowotwór jest hormonozależny, gdy do jego powstania i rozwoju potrzebna jest obecność specyficznego hormonu lub grupy hormonów. Zarówno dla prawidłowego rozwoju gruczołu krokowego, jak i chorób rozwijających się w jego obrębie, konieczna jest obecność testosteronu - hormonu męskiego produkowanego w 95% w jądrach, a w 55 w nadnerczach. Produkcja testosteronu w jadrach kontrolowana jest przez działanie osi podwzgórze - przysadka - jądra. Rak stercza nie występuje u mężczyzn, którym w okresie przed pokwitaniem usunięto jądra. Usunięcie jądra jest prostym sposobem obniżenia poziomu testosteronu u chorych ze stwierdzonym rakiem stercza. Całkowita blokada androgenowi to swoista manipulacja, pozwalajaca obniżyć poziom testosteronu zarówno na poziomie komórek jądra (antyandrogeny), jak i na poziomie podwzgórza i przysadki (analogi LH-RH). dr n. med. Wojciech Ejchman, 11.04.2006, ZdroweMiasto.PL | |
