PORADNIK MEDYCZNY. INTERNISTA Dna jest chorobą przebiegającą z nawrotowym zapaleniem stawów wywołanym odkładaniem się w tkankach (stawach i strukturach okołostawowych) kryształów moczanów jednosodowych. Moczany wytrącają się w przypadku podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi, szczególnie w okolicach o małym ukrwieniu i obniżonej temperaturze - stąd zmiany dotyczą więzadeł, ścięgien głównie małych, dystalnie położonych stawów. Wyróżniane są cztery stadia choroby: ostre dnawe zapalenie stawów, przewlekłe zapalenie stawów, okres międzynapadowy, bezobjawowe podwyższenie stężenia kwasu moczowego. Dna może być spowodowana błędem metabolicznym prowadzącym do nadprodukcji kwasu moczowego - mówimy wtedy o dnie pierwotnej, lub zwiększeniem obrotu kwasów nukleinowych w organizmie (np. w chorobach rozrostowych), upośledzeniem wydalania kwasu moczowego przez nerki lub wzrostem jego resobcji zwrotnej. Te postaci noszą nazwę dny wtórnej. Dna pierwotna jest chorobą metaboliczną, w której dochodzi do nieprawidłowego ciągu przemian metabolicznych zasad purynowych. Jest to genetycznie uwarunkowana wada związana z autosomalnym genem dominującym. Ujawnieniu choroby sprzyjają warunki środowiskowe. Od wieków dna postrzegana jest jako choroba „z dobrobytu”, kojarzona z bogatą w mięso, alkohol i tłuszcze dietą. Wadliwy metabolizm skorelowany jest najczęściej z niedostatecznym usuwaniem kwasu moczowego przez nerki. Ocenia się, że u 80% pacjentów chorych na dnę pierwotną, podstawową przyczyną hyperurykrmii jest upośledzenie wydalania tego związku współistniejące z nadprodukcją. Puryny są związkami heterocyklicznymi, uczestniczącymi w budowaniu nukleozydów: adenozyny, guanozyny, inozyny, rybozydu i dezoksyrybozydu ksantyny. Związki te (nukleotydy purynowe) biorą udział – jako składniki kwasów nukleinowych - w kodowaniu informacji genetycznych, w procesach fosforylacji, jako c-AMP uczestniczą w przetwarzaniu bodźców, wchodzą w skład koenzymów (FAD, NAD, NADP). Pulę związków stanowią odzyskane w toku przemian metabolicznych puryny (obrót wewnętrzny) oraz pozyskane z pokarmem w wyniku trawienia białek (kwasów nukleinowych). Zawarte w pokarmie kwasy nukleinowe są degradowane w jelitach pod wpływem nukleaz soku trzustkowego, z uwolnieniem adeniny i guaniny. Stąd mogą być wchłonięte do krwioobiegu, lub metabolizowane w nabłonku jelitowym do kwasu moczowego i wydalane z kałem. Jednak większość zasad purynowych zawartych w pokarmach zostaje wchłonięta, a następnie metabolizowana do kwasu moczowego, głównie w wątrobie. Tylko niewielka część wykorzystywana jest do syntezy kwasów nukleinowych. Końcowym produktem przemian puryn (endogennych i egzogennych) jest kwas moczowy. Normalne stężenie kwasu moczowego we krwi wynosi 5mg%+/-2mg%. Stężenie powyżej 7mg% określane jest jako hiperurykemia. Na stężenie kwasu moczowego we krwi wpływają takie czynniki jak ilość spożywanych z pokarmem zasad purynowych, biosynteza endogennych puryn, klirens kwasu moczowego w nerkach. Głównymi czynnikami determinującymi poziom kwasu moczowego we krwi są: wielkość biosyntezy zasad purynowych oraz wydalanie kwasu moczowego przez nerki. Ścisłe przestrzeganie diety ubogopurynowej obniża stężenie kwasu moczowego zaledwie o 1mg%. Jednak już ta niewielka zmiana może być w niektórych przypadkach istotna! Podsumujmy. Dna to choroba metaboliczna. Jej istotą jest takie podwyższenie poziomu kwasu moczowego we krwi, że zaczyna się on wytrącać w stawach i okolicach stawów, oraz w innych tkankach, np. w nerkach. Dna może być spowodowana nieprawidłowym metabolizmem zasad purynowych (dna pierwotna), lub nadprodukcją kwasu moczowego z innych powodów i/lub jego niedostatecznym usuwaniem z organizmu (dna wtórna). Objawy dny Ostre dnawe zapalenie stawów jest zazwyczaj pierwszym zwiastunem dny. Czasami można odnaleźć jakiś „haczyk” w postaci błędu dietetycznego, nadużycia alkoholu, urazu (także zabiegu operacyjnego) lub dużego wysiłku fizycznego w poprzedzającym napad dny czasie, jednak często pacjent nie potrafi wskazać żadnych widocznych przyczyn napadu. Pierwszym objawem choroby jest ostry ból jednego stawu, czasami - choć rzadziej - kilku; ból często pojawia się w nocy. Tkanki otaczające staw są obrzęknięte, zaczerwienione, wyraźnie bolesne przy dotyku. Najczęściej zmiany dotyczą stawu śródstopno-palcowego palucha (stąd stara nazwa choroby „podagra”), choć mogą też dotyczyć innych stawów. Często współistnieją objawy ogólne - podwyższona temperatura, przyśpieszona czynność serca, złe samopoczucie. Dolegliwości trwają kilka dni, objawy miejscowe ustępują bez upośledzenia funkcji stawu, choroba przechodzi w okres międzynapadowy. Częstość napadów jest różna i zależy obecnie głównie od zastosowanego leczenia. Przy braku profilaktyki choroba przeradza się w przewlekłe zapalenie stawów z ich deformacją, upośledzeniem ruchomości, zniszczeniem struktur kostnych. Pojawiają się guzki dnawe - wykrystalizowane złogi moczanowe. Dochodzi do zmian w nerkach - wytrącają się kamienie , a częściowo kryształy moczanowe osadzają się w miąższu, niszcząc go i pogarszając usuwanie moczanów drogą nerkową. lek. med. Ewa Wojas, 25.08.2004, ZdroweMiasto.PL | ||
