Przewlekłe samoistne zespoły bólowe odbytu i odbytnicy
PORADNIK MEDYCZNY. PROKTOLOG
Dr n. med. Artur Jurczyszyn, internista, hematolog
Samoistne zespoły bólowe odbytu i odbytnicy są grupą dolegliwości połączonych z uczuciem dyskomfortu w okolicy odbytu i nierzadko zaburzeniami oddawania stolca pod postacią zaparć lub częstego parcia na stolec. Częstość występowania poszczególnych zespołów bólowych jest trudna do ustalenia, ponieważ tylko część pacjentów ze znacznie nasilonymi dolegliwościami zgłasza się z tego powodu do lekarza specjalisty. Samoistne zespoły bólowe są około dwukrotnie częściej rozpoznawane u kobiet. Wiek chorych waha się od 10 do 60 lat, najwięcej przypadków występuje w przedziale wiekowym 20-45 lat. W ostatnich latach częstość rozpoznawania tych schorzeń znacznie wzrosła. Jeden z najważniejszych i zarazem najtrudniejszych problemów związanych z samoistnymi zespołami bólowymi odbytnicy to postawienie przez lekarza właściwego rozpoznania. Przed postawieniem diagnozy należy wykluczyć wszystkie inne możliwe przyczyny dolegliwości, a przede wszystkim choroby nowotworowe.
Podłożem bólów odbytnicy i okolicy odbytu mogą być:
Do samoistnych zespołów bólowych odbytnicy zaliczamy:
Zespół dźwigaczy odbytu (levator ani syndrome) – ponad 70% pacjentów stanowią kobiety. Zespół objawia się bólem, dużym napięciem i uczuciem dyskomfortu w okolicy odbytu, krzyża i kości guzicznej, charakterystyczne jest uczucie rozpierania – „piłki w odbytnicy”. Niekiedy ból obejmuje także pośladki oraz uda i jest głównym powodem zgłoszenia się do lekarza. Dla tego zespołu charakterystyczny jest ból przewlekły i nasilający się w pozycji siedzącej. Ponadto mogą występować zaparcia oraz czynnościowe nietrzymanie stolca. Dolegliwości w zespole dźwigaczy odbytu powstają w wyniku skurczu mięśnia dźwigacza odbytu; nieznane pozostają czynniki wywołujące jego skurcz. U wielu pacjentów nasilenie dolegliwości występuje w sytuacjach stresowych. Czynnikami usposabiającymi są: siedzący tryb życia, częsta i długotrwała jazda samochodem, przebyte urazy (w tym porody), przebyte operacje w obrębie miednicy. Leczenie tego zespołu przysparza wielu trudności. Jednym ze sposobów (skutecznym w 90%) jest stymulacja elektrogalwaniczna mięśni dźwigaczy odbytu prądem o wysokim napięciu; oprócz tego stosuje się środki przeciwbólowe, gimnastykę mięśni miednicy oraz masaże.
Kokcygodynią (coccygodynia) nazywamy zespół bólowy występujący w okolicy kości ogonowej. Bóle mają charakter przewlekły, występują w pozycji stojącej lub siedzącej. Często są skojarzone z rwa kulszową. W ponad 75% wszystkich przypadków kokcygodynii pacjentami są kobiety, najczęściej w wieku pomiędzy 20-45 rokiem życia. W większości przypadków objawy kokcygodynii są wynikiem pourazowego uszkodzenia kości ogonowej (w tym po urazie porodowym). Samoistna kokcygodynia bywa uważana za chorobę psychosomatyczną, często występuje u pacjentów z depresją. U wielu chorych stwierdza się nadmierna ruchomość kości ogonowej, zwichnięcie lub nadmierny rozwój jej tkanki chrzęstno-kostnej. Czynnikami usposabiającymi do tych zmian jest siedzący tryb życia. Leczenie kokcygodynii może być zachowawcze lub operacyjne. Leczenie zachowawcze ma charakter kompleksowy, częściowo empiryczny i obejmuje:
Wobec nieskuteczności leczenia jw. stosowano też akupunkturę. U pacjentów z depresją ustąpienie objawów kokcygodynii obserwowano po zastosowaniu optymalnych leków antydepresyjnych.
Napadowy ból odbytu (proctalgia fugax) charakteryzuje się epizodami nagłego ostrego bólu w okolicy odbytu, trwającego od kilku sekund do kilku minut, częściej pojawiającymi się w nocy. Ulgę w bólu przynosi często zgięcie kończyn w stawach biodrowych. Epizody powtarzają się w nierównych odstępach czasowych, przerwy pomiędzy atakami mogą wynosić od kilku godzin do kilku miesięcy. Pacjenci z proctalgia fugax zazwyczaj nie maja zaburzeń czynnościowych jelit, chociaż istnieje grupa chorych, u których występują zaparcia. Zespół dotyczy 8-14% populacji i częściej występuje u mężczyzn, zgłasza we wczesnej młodości i ustępuje samoistnie w średnim wieku. Etiologia zespołu pozostaje nieznana. Czynnikiem usposabiającym do wystąpienia bólu jest stres. Leczenie napadowych bólów odbytu jest na ogół empiryczne, objawowe, z reguły zachowawcze.
Samoistne przewlekłe zespoły bólowe odbytnicy pozostają jednostkami trudnymi zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu. Przy diagnozowaniu samoistnych zespołów bólowych szczególnie należy podkreślić, że rozpoznanie takie można postawić dopiero po bardzo wnikliwej analizie klinicznej i wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości, zwłaszcza chorób nowotworowych. Pacjenci powinni obowiązkowo mieć wykonane: anoskopię, rektoskopię, USG przezodbytnicze, zdjęcie RTG badanej okolicy, a w przypadkach wątpliwych tomografie komputerową lub rezonans magnetyczny. Zespoły bólowe odbytnicy często stanowią dla pacjentów problem wstydliwy. Niekiedy zgłoszenie się do lekarza-specjalisty poprzedzone jest wieloletnimi dolegliwościami. Chociaż przewlekłe zespoły bólowe odbytu i odbytnicy nie stanowią zagrożenia dla życia pacjentów, upośledzają w znacznym stopniu komfort ich życia i sprawność fizyczną. Pacjenci z przewlekłymi bólami w odbycie i odbytnicy nie powinni być lekceważeni, gdyż często bóle są tak silne, że uniemożliwiają prowadzenie normalnego życia.
Na podstawie: ”Proktologia” pod red. K. Bieleckiego i A. Dzikiego, PZWL, Warszawa 2000
Podłożem bólów odbytnicy i okolicy odbytu mogą być:
- Choroby nowotworowe (guzy niezłośliwe nerwów, mięśni, kości; guzy złośliwe: zarówno pierwotne, jaki i nawrotowe oraz przerzuty nowotworowe)
- Inne przyczyny organiczne (ropień, przetoka, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie popromienne, infekcyjne zapalenie odbytu, zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie macicy, ropień jajowodu, endometrioza, ciąża pozamaciczna, zapalenie wyrostka robaczkowego)
- Przyczyny związane ze zmianą topografii miednicy (niecałkowite wypadanie odbytu lub odbytnicy, skręcenie jajnika, szczelina odbytu, wypadanie krocza, przebyte operacje w obrębie miednicy)
- Przyczyny ortopedyczne (uraz kości guzicznej, zmiany w rdzeniu na skutek zwyrodnienia odcinka lędźwiowo-krzyżowego, guzy wywodzące się z kości)
- Przyczyny neurologiczne (stwardnienie rozsiane, zwyrodniające zapalenie nerwów obwodowych).
Do samoistnych zespołów bólowych odbytnicy zaliczamy:
- Zespół dźwigaczy odbytu (levator ani syndrome)
- Kokcygodynie (coccygodynia)
- Napadowe bóle odbytu (proctalgia fugax)
Zespół dźwigaczy odbytu (levator ani syndrome) – ponad 70% pacjentów stanowią kobiety. Zespół objawia się bólem, dużym napięciem i uczuciem dyskomfortu w okolicy odbytu, krzyża i kości guzicznej, charakterystyczne jest uczucie rozpierania – „piłki w odbytnicy”. Niekiedy ból obejmuje także pośladki oraz uda i jest głównym powodem zgłoszenia się do lekarza. Dla tego zespołu charakterystyczny jest ból przewlekły i nasilający się w pozycji siedzącej. Ponadto mogą występować zaparcia oraz czynnościowe nietrzymanie stolca. Dolegliwości w zespole dźwigaczy odbytu powstają w wyniku skurczu mięśnia dźwigacza odbytu; nieznane pozostają czynniki wywołujące jego skurcz. U wielu pacjentów nasilenie dolegliwości występuje w sytuacjach stresowych. Czynnikami usposabiającymi są: siedzący tryb życia, częsta i długotrwała jazda samochodem, przebyte urazy (w tym porody), przebyte operacje w obrębie miednicy. Leczenie tego zespołu przysparza wielu trudności. Jednym ze sposobów (skutecznym w 90%) jest stymulacja elektrogalwaniczna mięśni dźwigaczy odbytu prądem o wysokim napięciu; oprócz tego stosuje się środki przeciwbólowe, gimnastykę mięśni miednicy oraz masaże.
Kokcygodynią (coccygodynia) nazywamy zespół bólowy występujący w okolicy kości ogonowej. Bóle mają charakter przewlekły, występują w pozycji stojącej lub siedzącej. Często są skojarzone z rwa kulszową. W ponad 75% wszystkich przypadków kokcygodynii pacjentami są kobiety, najczęściej w wieku pomiędzy 20-45 rokiem życia. W większości przypadków objawy kokcygodynii są wynikiem pourazowego uszkodzenia kości ogonowej (w tym po urazie porodowym). Samoistna kokcygodynia bywa uważana za chorobę psychosomatyczną, często występuje u pacjentów z depresją. U wielu chorych stwierdza się nadmierna ruchomość kości ogonowej, zwichnięcie lub nadmierny rozwój jej tkanki chrzęstno-kostnej. Czynnikami usposabiającymi do tych zmian jest siedzący tryb życia. Leczenie kokcygodynii może być zachowawcze lub operacyjne. Leczenie zachowawcze ma charakter kompleksowy, częściowo empiryczny i obejmuje:
- Leżenie
- Fizykoterapię (ćwiczenia, masaże kości ogonowej i mięśni miednicy)
- Kąpiele jodowo-solankowe
- Stosowanie środków zmiękczających stolec
- Stosowanie czopków przeciwbólowych
- Blokady okolicy kości krzyżowej i ogonowej.
Wobec nieskuteczności leczenia jw. stosowano też akupunkturę. U pacjentów z depresją ustąpienie objawów kokcygodynii obserwowano po zastosowaniu optymalnych leków antydepresyjnych.
Napadowy ból odbytu (proctalgia fugax) charakteryzuje się epizodami nagłego ostrego bólu w okolicy odbytu, trwającego od kilku sekund do kilku minut, częściej pojawiającymi się w nocy. Ulgę w bólu przynosi często zgięcie kończyn w stawach biodrowych. Epizody powtarzają się w nierównych odstępach czasowych, przerwy pomiędzy atakami mogą wynosić od kilku godzin do kilku miesięcy. Pacjenci z proctalgia fugax zazwyczaj nie maja zaburzeń czynnościowych jelit, chociaż istnieje grupa chorych, u których występują zaparcia. Zespół dotyczy 8-14% populacji i częściej występuje u mężczyzn, zgłasza we wczesnej młodości i ustępuje samoistnie w średnim wieku. Etiologia zespołu pozostaje nieznana. Czynnikiem usposabiającym do wystąpienia bólu jest stres. Leczenie napadowych bólów odbytu jest na ogół empiryczne, objawowe, z reguły zachowawcze.
Samoistne przewlekłe zespoły bólowe odbytnicy pozostają jednostkami trudnymi zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu. Przy diagnozowaniu samoistnych zespołów bólowych szczególnie należy podkreślić, że rozpoznanie takie można postawić dopiero po bardzo wnikliwej analizie klinicznej i wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości, zwłaszcza chorób nowotworowych. Pacjenci powinni obowiązkowo mieć wykonane: anoskopię, rektoskopię, USG przezodbytnicze, zdjęcie RTG badanej okolicy, a w przypadkach wątpliwych tomografie komputerową lub rezonans magnetyczny. Zespoły bólowe odbytnicy często stanowią dla pacjentów problem wstydliwy. Niekiedy zgłoszenie się do lekarza-specjalisty poprzedzone jest wieloletnimi dolegliwościami. Chociaż przewlekłe zespoły bólowe odbytu i odbytnicy nie stanowią zagrożenia dla życia pacjentów, upośledzają w znacznym stopniu komfort ich życia i sprawność fizyczną. Pacjenci z przewlekłymi bólami w odbycie i odbytnicy nie powinni być lekceważeni, gdyż często bóle są tak silne, że uniemożliwiają prowadzenie normalnego życia.
Na podstawie: ”Proktologia” pod red. K. Bieleckiego i A. Dzikiego, PZWL, Warszawa 2000
Poinformuj znajomych o tym artykule:
REKLAMA
Warto wiedzieć
Anus (odbyt) – końcowy otwór przewodu pokarmowego.Odbytnica – końcowy odcinek (ok. 18 cm długości) jelita grubego.
Zaparcie – zaburzenia oddawania stolca polegające na rzadkim oddawaniu twardego stolca, często w przedłużonym czasie.
Zwieracze odbytu – mięśnie okalające odbyt odpowiedzialne za trzymanie stolca i gazów.
Inne w tym dziale:
- Podnośniki koszowe, usługi dźwigowe. Bydgoszcz REKLAMA
- Żylaki. Leczenie żylaków kończyn dolnych. Bydgoszcz, Inowrocław, Chojnice, Tuchola. REKLAMA
- Ortopeda. Chirurgia ortopedyczna. Medycyna sportowa. Warszawa REKLAMA
- Hemoroidy. Skuteczne metody leczenia choroby hemoroidalnej
- Zaparcia - przyczyny i leczenie
- Proktolog. Kłykciny kończyste (brodawki skórne) odbytu
- Problemy proktologiczne w położnictwie
- Przetoki. Przetoka okołoodbytnicza
- Proktolog. Choroby proktologiczne. Świąd odbytu
- Szczelina odbytu - objawy i leczenie
- Hemoroidy. 10 zaleceń profilaktycznych w chorobie hemoroidalnej
- Hemoroidy. Hemoron - małoinwazyjna metoda w leczeniu choroby hemoroidalnej - metoda z wyboru.
- Proktolog. Słownik terminów medycznych
- Wszystkie w tym dziale
REKLAMA
