Malaria - choroba pasożytnicza tropików
PORADNIK MEDYCZNY. Medycyna podróży i turystyki
dr n. med. Agnieszka Wroczyńska, Centrum Informacji Medycyny Podróży / www.cimp.pl
Malaria, nazywana także zimnicą, jest najpowszechniejszą chorobą pasożytniczą w tropikalnych i subtropikalnych strefach klimatycznych. Choroba ta od wielu lat stanowi poważny problem zdrowotny zarówno dla mieszkańców tropiku, jak i podróżnych udających się w takie rejony. Malarię wywołują pasożyty zwane zarodźcami, którymi zarazić się można przez ukłucia komarów widliszków. Spośród pięciu gatunków zarodźców, odpowiedzialnych za malarię u ludzi, najgroźniejszy jest zarodziec sierpowaty. Na świecie znany jest on najczęściej pod swoją łacińską nazwą: Plasmodium falciparum. Na te dwa egzotycznie brzmiąco słowa powinien zwracać uwagę każdy podróżnik planujący wyjazd do tropiku, jako że to właśnie ten gatunek pierwotniaka prowadzi do większości zgonów z powodu malarii. Niestety, niemal co roku Polacy umierają po podróży z powodu malarii tropikalnej, czyli najcięższej postaci zarażenia zarodźcem. Najczęściej takie sytuacje związane są z niestosowaniem profilaktyki przeciwmalarycznej w podróży oraz zbyt późnym rozpoznaniem i leczeniem zimnicy.
Komu grozi malaria? Jakie są jej objawy?
Obecnie malaria występuje w ponad stu państwach świata, w tym także w wielu rejonach atrakcyjnych turystycznie. Największe ryzyko zachorowania dotyczy osób udających się do tropikalnej części Afryki (na południe od Sahary) oraz na niektóre wyspy Oceanii. W Afryce najbardziej zagrożone są państwa zachodniej części tego kontynentu. Duże ryzyko zachorowania dotyczy także krajów Afryki Wschodniej, co dotyczy m. in. Kenii, znajdującej się w pierwszej dziesiątce najpopularniejszych celów zimowych wakacji wśród Polaków. Badania prowadzone u pacjentów europejskich pokazały, że malaria tropikalna u podróżnych po powrocie z Kenii przebiega szczególnie ciężko. Zimnica występuje także w niektórych częściach Azji, Ameryki Południowej oraz Środkowej. Niedawno choroba ta zawędrowała nawet do Grecji, gdzie w ciągu ostatnich dwóch lat kilkadziesiąt osób zachorowało na malarię nie opuszczając kraju.
Malaria najczęściej objawia się gorączką z dreszczami i potami, bólem głowy, mięśni oraz osłabieniem i złym samopoczuciem. U chorych mogą pojawić się także nudności i wymioty, biegunka, czy żółtaczka. Dolegliwości te zwykle nie są charakterystyczne i początkowo łatwo pomylić je z objawami grypy. U pacjentów z ciężkim przebiegiem zimnicy dochodzi do uszkodzenia licznych narządów wewnętrznych oraz poważnych zaburzeń metabolicznych. Malaria tropikalna u dorosłych podróżnych może przejawiać się m.in. ostrą niewydolnością nerek lub śpiączką i innymi zaburzeniami dotyczącymi układu nerwowego, co nazywane jest malarią mózgową.
Jak skutecznie zapobiegać malarii w podróży?
Nie istnieje szczepionka przeciwko malarii, jednak podróżny ma do dyspozycji inne metody skutecznie zapobiegające temu groźnemu schorzeniu. Optymalną obronę przed zachorowaniem podczas pobytu w tropiku zapewnia stosowanie środków ochrony przed komarami oraz zapobiegawcze przyjmowanie leków przeciwmalarycznych (chemioprofilaktyka malarii).
Ochrona przed owadami w rejonach malarycznych istotna jest dla turystów przede wszystkim w okresie od zmroku do świtu, gdyż jest to pora największej aktywności komarów przenoszące malarię. Bardzo ważne jest zatem zabezpieczenie miejsca noclegu: przed snem warto sprawdzić szczelność okien i drzwi, siatek w oknach, usunąć z pomieszczeń komary. Najbezpieczniej jest wybierać noclegi w pokojach z klimatyzacją, w innych sytuacjach dobrze jest z korzystać moskitiery nadłóżkowej, nasączonej insektycydem (np. permetryną). Gotowe, przenośne moskitiery można nabyć w sklepach turystycznych, są one lekkie i bardzo wygodne w podróży. W tropiku należy także używać środków odstraszających komary, czyli repelentów, w postaci płynów, kremów bądź sztyftów. Chronią one nie tylko przed malarią, ale także licznymi innymi infekcjami przenoszonymi przez owady. Repelenty powinny zawierać substancję aktywną o sprawdzonym działaniu przeciwko komarom np. DEET, zalecany na zdrową skórę w stężeniach od 30 do 50%. Przy wzmożonej potliwości, po kąpieli lub pływaniu należy ponownie nałożyć repelent na skórę. Oprócz tego warto zadbać o odpowiednie ubranie ochronne (długie rękawy, nogawki, skarpety), przede wszystkim w porach największej aktywności komarów przenoszących malarię, a więc w godzinach wieczornych. W sytuacjach dużego narażenia na pokłucie przez komary w rejonie malarycznym można również wykorzystać środki owadobójcze m. in. w formie aerozolu do opryskiwania pomieszczeń mieszkalnych lub do impregnacji odzieży przed wyjazdem.
Czym jest chemioprofilaktyka malarii? Jak ją stosować?
Bardzo ważne jest zapobiegawcze stosowanie leków przeciwmalarycznych, zwane chemioprofilaktyką lub profilaktyką farmakologiczną. Chemioprofilaktyka malarii polega na stosowaniu niewielkich dawek leków przeciwmalarycznych przez osobę podróżującą w rejony występowania malarii, co powstrzymuje namnażanie i rozwój zarodźców w organizmie turysty w razie ukłucia przez zarażonego pasożytem komara. Farmakologiczne zapobieganie malarii wskazane jest w przypadku wyjazdów do większości miejsc zagrożonych tym schorzeniem, a skuteczność dobrze dobranych i systematycznie zażywanych leków ocenia się na ok. 90-95%. W rzadkich sytuacjach wystąpienia malarii pomimo chemioprofilaktyki, leki te chronią przed rozwojem ciężkich powikłań choroby oraz śmiercią.
Dr Agnieszka Wroczyńska w Angoli
Preparaty zalecane do profilaktyki malarii u podróżnych mają postać doustną - w Polsce dostępne są tabletki lub kapsułki. Dobór leku do zapobiegania malarii powinien w każdym przypadku przebiegać indywidualnie, podczas specjalistycznej konsultacji lekarskiej.
Bardzo ważne jest przy tym uwzględnienie aktualnych informacji, co do wrażliwości pasożytów na leki w docelowym rejonie świata, z czym wiąże się skuteczność poszczególnych środków przeciwmalarycznych. Właściwy wybór leku minimalizuje także ryzyko wystąpienia działań niepożądanych podczas jego zażywania. Badania dotyczące bezpieczeństwa farmakologicznej profilaktyki malarii wykazały, że do leków najlepiej tolerowanych przez dorosłych podróżnych należą: atowakwon z proguanilem (preparat łączony) oraz doksycyklina. Oba te leki są dostępne w Polsce i skutecznie zapobiegają malarii we wszystkich rejonach tropikalnych. Należy je stosować codziennie, a ich zażywanie rozpocząć jeszcze przed przybyciem do strefy malarycznej, następnie kontynuować podczas całego pobytu w rejonie zagrożonym oraz przez określony okres po opuszczeniu strefy malarycznej. Czas zakończenia chemioprofilaktyki uzależniony jest od mechanizmu działania leku i jest najkrótszy w przypadku stosowania atowakwonu z proguanilem. W naszym kraju do zapobiegania malarii zarejestrowana jest także chlorochina, jednak obecnie środek ten jest skuteczny jedynie w nielicznych miejscach na świecie i nie powinien być stosowany do zapobiegania malarii w Afryce, Oceanii, oraz przeważającej części Azji i Ameryki Łacińskiej.
Wszystkie leki przeciwmalaryczne wydawane są dla podróżnym na podstawie recepty lekarskiej. W celu ustalenia zasad profilaktyki malarii oraz wyboru właściwego leku najlepiej udać się do poradni medycyny podróży, a wcześniej przygotować najważniejsze dane na temat wycieczki, takie jak: szczegółowa jej trasa, okres pobytu w tropiku i termin wyjazdu oraz planowane na wakacjach aktywności. Istotne będą także szczegóły dotyczące stanu zdrowia podróżnika, przebytych i obecnych chorób przewlekłych, zażywanych na stałe leków oraz inne ważne informacje np. na temat ciąży u przyszłych mam planujących egzotyczną wycieczkę lub wieku dzieci w przypadku podróży rodzinnej. Warto pamiętać, że Światowa Organizacja Zdrowia zdecydowanie odradza wyjazdy kobiet ciężarnych oraz małych dzieci do rejonów zagrożonych zimnicą. Zarówno podróżniczki w ciąży, jak i najmłodsi turyści są bowiem szczególnie narażeni na ciężki przebieg malarii tropikalnej oraz poważne powikłania i śmierć z powodu tej choroby. Szczegółowe wiadomości, co do planów wyjazdowych i stanu zdrowia pozwalają więc lekarzowi ocenić bezpieczeństwo podróży oraz dokonać optymalnego wyboru metod zapobiegania malarii.
Właściwie przygotowany turysta może jechać spokojnie w najbardziej egzotyczne zakątki świata. Powinien jednak pamiętać, że nawet stosowanie wszystkich środków ochrony przed komarami oraz odpowiedniej chemioprofilaktyki nie jest w stanie uchronić przed malarią w 100%. Dlatego też, w razie gorączki lub innych niepokojących dolegliwości w rejonie zagrożonym malarią lub po powrocie z podróży, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem i poinformować go o pobycie w tropiku.
Komu grozi malaria? Jakie są jej objawy?
Obecnie malaria występuje w ponad stu państwach świata, w tym także w wielu rejonach atrakcyjnych turystycznie. Największe ryzyko zachorowania dotyczy osób udających się do tropikalnej części Afryki (na południe od Sahary) oraz na niektóre wyspy Oceanii. W Afryce najbardziej zagrożone są państwa zachodniej części tego kontynentu. Duże ryzyko zachorowania dotyczy także krajów Afryki Wschodniej, co dotyczy m. in. Kenii, znajdującej się w pierwszej dziesiątce najpopularniejszych celów zimowych wakacji wśród Polaków. Badania prowadzone u pacjentów europejskich pokazały, że malaria tropikalna u podróżnych po powrocie z Kenii przebiega szczególnie ciężko. Zimnica występuje także w niektórych częściach Azji, Ameryki Południowej oraz Środkowej. Niedawno choroba ta zawędrowała nawet do Grecji, gdzie w ciągu ostatnich dwóch lat kilkadziesiąt osób zachorowało na malarię nie opuszczając kraju.
Malaria najczęściej objawia się gorączką z dreszczami i potami, bólem głowy, mięśni oraz osłabieniem i złym samopoczuciem. U chorych mogą pojawić się także nudności i wymioty, biegunka, czy żółtaczka. Dolegliwości te zwykle nie są charakterystyczne i początkowo łatwo pomylić je z objawami grypy. U pacjentów z ciężkim przebiegiem zimnicy dochodzi do uszkodzenia licznych narządów wewnętrznych oraz poważnych zaburzeń metabolicznych. Malaria tropikalna u dorosłych podróżnych może przejawiać się m.in. ostrą niewydolnością nerek lub śpiączką i innymi zaburzeniami dotyczącymi układu nerwowego, co nazywane jest malarią mózgową.
Jak skutecznie zapobiegać malarii w podróży?
Nie istnieje szczepionka przeciwko malarii, jednak podróżny ma do dyspozycji inne metody skutecznie zapobiegające temu groźnemu schorzeniu. Optymalną obronę przed zachorowaniem podczas pobytu w tropiku zapewnia stosowanie środków ochrony przed komarami oraz zapobiegawcze przyjmowanie leków przeciwmalarycznych (chemioprofilaktyka malarii).
Ochrona przed owadami w rejonach malarycznych istotna jest dla turystów przede wszystkim w okresie od zmroku do świtu, gdyż jest to pora największej aktywności komarów przenoszące malarię. Bardzo ważne jest zatem zabezpieczenie miejsca noclegu: przed snem warto sprawdzić szczelność okien i drzwi, siatek w oknach, usunąć z pomieszczeń komary. Najbezpieczniej jest wybierać noclegi w pokojach z klimatyzacją, w innych sytuacjach dobrze jest z korzystać moskitiery nadłóżkowej, nasączonej insektycydem (np. permetryną). Gotowe, przenośne moskitiery można nabyć w sklepach turystycznych, są one lekkie i bardzo wygodne w podróży. W tropiku należy także używać środków odstraszających komary, czyli repelentów, w postaci płynów, kremów bądź sztyftów. Chronią one nie tylko przed malarią, ale także licznymi innymi infekcjami przenoszonymi przez owady. Repelenty powinny zawierać substancję aktywną o sprawdzonym działaniu przeciwko komarom np. DEET, zalecany na zdrową skórę w stężeniach od 30 do 50%. Przy wzmożonej potliwości, po kąpieli lub pływaniu należy ponownie nałożyć repelent na skórę. Oprócz tego warto zadbać o odpowiednie ubranie ochronne (długie rękawy, nogawki, skarpety), przede wszystkim w porach największej aktywności komarów przenoszących malarię, a więc w godzinach wieczornych. W sytuacjach dużego narażenia na pokłucie przez komary w rejonie malarycznym można również wykorzystać środki owadobójcze m. in. w formie aerozolu do opryskiwania pomieszczeń mieszkalnych lub do impregnacji odzieży przed wyjazdem.
Czym jest chemioprofilaktyka malarii? Jak ją stosować?
Bardzo ważne jest zapobiegawcze stosowanie leków przeciwmalarycznych, zwane chemioprofilaktyką lub profilaktyką farmakologiczną. Chemioprofilaktyka malarii polega na stosowaniu niewielkich dawek leków przeciwmalarycznych przez osobę podróżującą w rejony występowania malarii, co powstrzymuje namnażanie i rozwój zarodźców w organizmie turysty w razie ukłucia przez zarażonego pasożytem komara. Farmakologiczne zapobieganie malarii wskazane jest w przypadku wyjazdów do większości miejsc zagrożonych tym schorzeniem, a skuteczność dobrze dobranych i systematycznie zażywanych leków ocenia się na ok. 90-95%. W rzadkich sytuacjach wystąpienia malarii pomimo chemioprofilaktyki, leki te chronią przed rozwojem ciężkich powikłań choroby oraz śmiercią.
Dr Agnieszka Wroczyńska w Angoli
Bardzo ważne jest przy tym uwzględnienie aktualnych informacji, co do wrażliwości pasożytów na leki w docelowym rejonie świata, z czym wiąże się skuteczność poszczególnych środków przeciwmalarycznych. Właściwy wybór leku minimalizuje także ryzyko wystąpienia działań niepożądanych podczas jego zażywania. Badania dotyczące bezpieczeństwa farmakologicznej profilaktyki malarii wykazały, że do leków najlepiej tolerowanych przez dorosłych podróżnych należą: atowakwon z proguanilem (preparat łączony) oraz doksycyklina. Oba te leki są dostępne w Polsce i skutecznie zapobiegają malarii we wszystkich rejonach tropikalnych. Należy je stosować codziennie, a ich zażywanie rozpocząć jeszcze przed przybyciem do strefy malarycznej, następnie kontynuować podczas całego pobytu w rejonie zagrożonym oraz przez określony okres po opuszczeniu strefy malarycznej. Czas zakończenia chemioprofilaktyki uzależniony jest od mechanizmu działania leku i jest najkrótszy w przypadku stosowania atowakwonu z proguanilem. W naszym kraju do zapobiegania malarii zarejestrowana jest także chlorochina, jednak obecnie środek ten jest skuteczny jedynie w nielicznych miejscach na świecie i nie powinien być stosowany do zapobiegania malarii w Afryce, Oceanii, oraz przeważającej części Azji i Ameryki Łacińskiej.
Wszystkie leki przeciwmalaryczne wydawane są dla podróżnym na podstawie recepty lekarskiej. W celu ustalenia zasad profilaktyki malarii oraz wyboru właściwego leku najlepiej udać się do poradni medycyny podróży, a wcześniej przygotować najważniejsze dane na temat wycieczki, takie jak: szczegółowa jej trasa, okres pobytu w tropiku i termin wyjazdu oraz planowane na wakacjach aktywności. Istotne będą także szczegóły dotyczące stanu zdrowia podróżnika, przebytych i obecnych chorób przewlekłych, zażywanych na stałe leków oraz inne ważne informacje np. na temat ciąży u przyszłych mam planujących egzotyczną wycieczkę lub wieku dzieci w przypadku podróży rodzinnej. Warto pamiętać, że Światowa Organizacja Zdrowia zdecydowanie odradza wyjazdy kobiet ciężarnych oraz małych dzieci do rejonów zagrożonych zimnicą. Zarówno podróżniczki w ciąży, jak i najmłodsi turyści są bowiem szczególnie narażeni na ciężki przebieg malarii tropikalnej oraz poważne powikłania i śmierć z powodu tej choroby. Szczegółowe wiadomości, co do planów wyjazdowych i stanu zdrowia pozwalają więc lekarzowi ocenić bezpieczeństwo podróży oraz dokonać optymalnego wyboru metod zapobiegania malarii.
Właściwie przygotowany turysta może jechać spokojnie w najbardziej egzotyczne zakątki świata. Powinien jednak pamiętać, że nawet stosowanie wszystkich środków ochrony przed komarami oraz odpowiedniej chemioprofilaktyki nie jest w stanie uchronić przed malarią w 100%. Dlatego też, w razie gorączki lub innych niepokojących dolegliwości w rejonie zagrożonym malarią lub po powrocie z podróży, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem i poinformować go o pobycie w tropiku.
Poinformuj znajomych o tym artykule:
REKLAMA
Inne w tym dziale:
- Podnośniki koszowe, usługi dźwigowe. Bydgoszcz REKLAMA
- Żylaki. Leczenie żylaków kończyn dolnych. Bydgoszcz, Inowrocław, Chojnice, Tuchola. REKLAMA
- Ortopeda. Chirurgia ortopedyczna. Medycyna sportowa. Warszawa REKLAMA
- Kiedy i dlaczego warto udać się do endokrynologa?
- Jak groźna jest wścieklizna?
- 10 porad na nadchodzące upały
- Zdrowie w tropiku – jak przygotować się do egzotycznych podróży?
- Malaria u turystów - fakty i mit
- Konsekwencje nieleczenia nadciśnienia tętniczego
- Dieta osoby chorej na dnę moczanową. Co i jak warto jeść?
- Jak powinna wyglądać dieta osoby chorej na dnę moczanową? Czego unikać?
- Dietetyczne aspekty leczenia cukrzycy typu 2 – fakty i mity
- Hemofilia - fakty
- Wszystkie w tym dziale
REKLAMA
