Ginekolog. Metody antykoncepcji. Antykoncepcja, czyli świadome macierzyństwo
PORADNIK MEDYCZNY. GINEKOLOG
Dr n. med. Stanisław SKUBLICKI, ginekolog, położnik, nauczyciel akademicki, ordynator Oddziału Patologii Ciąży Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych przy Wojewódzkim Szpitalu im. Dr. J. Biziela w Bydgoszczy, wieloletni oddany Internautom lekarz poradni internetowej ZdroweMiasto.PL. W latach 2002-2005 w ramach bezpłatnego poradnictwa internetowego udzielił naszym Czytelnikom ponad 8 tys. porad, z których część opublikowana jest w dziale DONIESIENIA LISTONOSZA. Zmarł nagle 20 grudnia 2005 roku. Na zawsze pozostanie w naszej pamięci. Redakcja
Antykoncepcja zapobiega niechcianej ciąży i pozwala na świadome macierzyństwo. Nie ma bowiem nic smutniejszego, niż przyjście na świat dziecka, którego nikt z miłością nie oczekuje. Do tej pory, mimo usilnych starań, nie znaleziono takiego sposobu antykoncepcji, który dawałby sto procent pewności, chyba że przysłowiowa szklanka wody zamiast...
Dla oceny skuteczności danej metody antykoncepcyjnej posługujemy się tzw. indeksem Pearla, który określa ryzyko zajścia w ciążę wyliczane w grupie 100 kobiet stosujących antykoncepcję w ciągu roku. W praktyce wszystkie metody, których indeks jest mniejszy od jedności, uznaje się za bardzo skuteczne.
Nie ulega wątpliwości, że dla każdej pary lekarz powinien zaproponować odpowiednio dobraną metodę zapobiegania ciąży biorąc pod uwagę naturalne predyspozycje kobiety, a także światopogląd partnerów i ich oczekiwania. Ostateczna decyzja należy do kobiety, przy akceptacji partnera.
Wyróżniamy następujące metody zapobiegania ciąży z uwzględnieniem indeksu Pearla:
Omówię pokrótce zasady stosowania poszczególnych metod zachowując kolejność według ich skuteczności.
Doustne środki antykoncepcyjne
Tabletki antykoncepcyjne są obecnie najskuteczniejszym środkiem antykoncepcyjnym. Prawidłowo przyjmowane, prawie w 100% chronią przed niechcianą ciążą. Składają się z dwóch związków hormonalnych (estrogenu i pochodnych progesteronu) o działaniu zbliżonym do naturalnych hormonów płciowych żeńskich. Estrogen zwalnia dojrzewanie komórki jajowej a progesteron hamuje owulację, oba hormony zmieniają charakter śluzu szyjkowego, który staje się nieprzenikliwy dla plemników. Obecnie w aptekach można kupić na receptę kilkanaście rodzajów tabletek antykoncepcyjnych. Różnią się one od siebie dawką estrogenów oraz rodzajem pochodnych progesteronu.
Większość zdrowych kobiet może stosować tabletki antykoncepcyjne, ale istnieją sytuacje, w których ich zażywanie jest przeciwwskazane. Dlatego decyzję o rozpoczęciu antykoncepcji doustnej podejmuje kobieta po wysłuchaniu rad specjalisty ginekologa. Konsultacja lekarska opiera się na pełnym badaniu ginekologicznym, koniecznie z badaniem cytologicznym włącznie. U większości kobiet zbędne są, zalecane przez niektórych lekarzy, badania krzepliwości krwi oraz próby wątrobowe. Dobrze dobrana tabletka hormonalna nie wywołuje żadnych objawów ubocznych (ewentualnie miernie nasilone mdłości lub plamienia z macicy w pierwszym miesiącu zażywania) ani nie powoduje tycia.
Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych wymaga zdyscyplinowania. Aby ich działanie było skuteczne muszą być przyjmowane regularnie codziennie według podanego schematu.
Antykoncepcja hormonalna jest odwracalna, umożliwia powrót płodności zaraz po odstawieniu tabletek.
Badania naukowe dowodzą, że niektóre nowoczesne tabletki zmniejszają częstość występowania zapalenia przydatków, torbieli jajników oraz chronią przed wystąpieniem ciąży pozamacicznej, a także zapobiegają odwapnieniu kości, chroniąc je przed pojawieniem się osteoporozy w późniejszym wieku, po przekwitaniu.
Właściwie dobrane tabletki antykoncepcyjne zapobiegają schorzeniom nowotworowym, takim jak rak jajnika i rak błony śluzowej macicy. Niektóre tabletki antykoncepcyjne zawierają składniki korzystnie wpływające na cerę, zmniejszając łojotok i trądzik.
Tabletki hormonalne zmniejszają zbyt obfite krwawienia miesiączkowe, likwidują miesiączkowe dolegliwości bólowe oraz regulują częstotliwość krwawienia.
Jakie są zasady stosowania antykoncepcji hormonalnej?
Pierwszą tabletkę zaleconą przez ginekologa należy zażyć w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. Następne systematycznie, codziennie o tej samej porze (rano lub wieczorem) przez 21 dni (tyle jest tabletek w opakowaniu) po jednej tabletce. Po 21 dniach należy zrobić 7-dniową przerwę w zażywaniu, w tym czasie wystąpi krwawienie podobne do miesiączki (z reguły mniej obfite i mniej bolesne). Ósmego dnia należy rozpocząć kolejny cykl przyjmowania tabletek. Antykoncepcja występuje już w pierwszym miesiącu stosowania tabletek i dotyczy również 7-dniowej przerwy w zażywaniu.
Jeżeli opóźnienie połknięcia tabletki (przez zapomnienie) wynosi mniej, niż 12 godzin, należy natychmiast zażyć zapomnianą pigułkę a następne już o zwykłej porze, a skuteczność antykoncepcyjna jest zachowana. Jeżeli opóźnienie przekracza 12 godzin, zaleca się zażycie zapomnianej tabletki, a pozostałe z tego opakowania należy wyrzucić. Przez następne 7 dni trzeba stosować dodatkowe zabezpieczenie (np. prezerwatywę) lub zrezygnować ze współżycia, a w ósmym dniu rozpocząć zażywanie następnego opakowania.
Dobrze dobrane tabletki antykoncepcyjne, jeżeli nie dają żadnych objawów ubocznych, a kobieta poddaje się okresowemu badaniu ginekologicznemu (co pół roku) mogą być stosowane bez przerwy przez wiele lat.
Osobnego omówienia wymaga antykoncepcja postkoitalna, czyli po stosunku. Polega na zastosowaniu tabletki z dużą dawką pochodnej progesteronu, im szybciej po stosunku, tym lepiej. Przyjmuje się, że stosować ją można do 72 godzin po stosunku, chociaż klasyczne zasady zakładają zażycie tabletki w ciągu 1 godziny po stosunku. Sposób ten należy traktować jako awaryjny, ponieważ jego skuteczność jest mniejsza (indeks Pearla 2 – 4), a duża, jednorazowa dawka pochodnej progesteronu nie jest obojętna dla zdrowia i nie powinna być często powtarzana.
Osobnego omówienia wymaga antykoncepcja postkoitalna, czyli po stosunku. Polega na zastosowaniu tabletki z dużą dawką pochodnej progesteronu, im szybciej po stosunku, tym lepiej. Przyjmuje się, że stosować ją można do 72 godzin po stosunku, chociaż klasyczne zasady zakładają zażycie tabletki w ciągu 1 godziny po stosunku. Sposób ten należy traktować jako awaryjny, ponieważ jego skuteczność jest mniejsza (indeks Pearla 2 – 4), a duża, jednorazowa dawka pochodnej progesteronu nie jest obojętna dla zdrowia i nie powinna być często powtarzana.
Wkładki domaciczne (spirale)
Wkładki antykoncepcyjne są szeroko stosowane na całym świecie. Ze względu na technikę umieszczania wkładki w macicy, większość ginekologów zaleca spirale kobietom, które już rodziły.
Współcześnie wyróżniamy dwa typy wkładek:
Przed założeniem wkładki należy przeprowadzić dokładne badanie ginekologiczne w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Wprowadzenia wkładki do macicy wykonuje ginekolog w czasie krwawienia miesiączkowego i w większości przypadków jest ono prawie bezbolesne. Konieczna jest kontrola ginekologiczna po miesiącu, a później co pół roku.
Wkładki z miedzią z reguły wydłużają krwawienia miesiączkowe o 1 do 2 dni oraz zwiększają ich obfitość, natomiast z hormonem odwrotnie – skracają długość krwawienia miesiączkowego do jego zaniku włącznie.
Obecnie większość wkładek wykazuje działanie antykoncepcyjne przez 5 lat i po tym okresie (lub można wcześniej) należy usunąć ją z macicy. Działanie antykoncepcyjne wkładek domacicznych jest odwracalne krótko po ich usunięciu.
Metody antykoncepcji naturalnej
Do metod antykoncepcji naturalnej, opartych na kryteriach biologicznych zaliczamy:
Metoda kalendarzowa Ogino – Knaussa, niestety, jest mało skuteczna, indeks Pearla wynosi od 15 do 50. Mogą ją stosować kobiety regularnie miesiączkujące, takie, które chcą uniknąć ciąży, ale dla których ewentualna ciąża nie będzie dramatem. Metoda ta wymaga wstrzymania się od współżycia w okresie teoretycznie płodnym, tzn. u kobiet miesiączkujących co 28-30 dni między 10 a 18 dniem cyklu płciowego.
Dla oceny skuteczności danej metody antykoncepcyjnej posługujemy się tzw. indeksem Pearla, który określa ryzyko zajścia w ciążę wyliczane w grupie 100 kobiet stosujących antykoncepcję w ciągu roku. W praktyce wszystkie metody, których indeks jest mniejszy od jedności, uznaje się za bardzo skuteczne.
Nie ulega wątpliwości, że dla każdej pary lekarz powinien zaproponować odpowiednio dobraną metodę zapobiegania ciąży biorąc pod uwagę naturalne predyspozycje kobiety, a także światopogląd partnerów i ich oczekiwania. Ostateczna decyzja należy do kobiety, przy akceptacji partnera.
Wyróżniamy następujące metody zapobiegania ciąży z uwzględnieniem indeksu Pearla:
| Pigułka antykoncepcyjna | 0,1 – 0,5 |
| Wkładka domaciczna (spirala) | 0,5 – 6 |
| Metody naturalne | 1 – 35 |
| Prezerwatywa | 3 – 36 |
| Środki chemiczne (spermicydy) | 4 – 36 |
| Stosunek przerywany | 5 – 45 |
| Niestosowanie antykoncepcji | 60 - 80 |
| Sterylizacja (w Polsce prawnie zabroniona!) | 0,1 – 0,5 |
Omówię pokrótce zasady stosowania poszczególnych metod zachowując kolejność według ich skuteczności.
Doustne środki antykoncepcyjne
Tabletki antykoncepcyjne są obecnie najskuteczniejszym środkiem antykoncepcyjnym. Prawidłowo przyjmowane, prawie w 100% chronią przed niechcianą ciążą. Składają się z dwóch związków hormonalnych (estrogenu i pochodnych progesteronu) o działaniu zbliżonym do naturalnych hormonów płciowych żeńskich. Estrogen zwalnia dojrzewanie komórki jajowej a progesteron hamuje owulację, oba hormony zmieniają charakter śluzu szyjkowego, który staje się nieprzenikliwy dla plemników. Obecnie w aptekach można kupić na receptę kilkanaście rodzajów tabletek antykoncepcyjnych. Różnią się one od siebie dawką estrogenów oraz rodzajem pochodnych progesteronu.
Większość zdrowych kobiet może stosować tabletki antykoncepcyjne, ale istnieją sytuacje, w których ich zażywanie jest przeciwwskazane. Dlatego decyzję o rozpoczęciu antykoncepcji doustnej podejmuje kobieta po wysłuchaniu rad specjalisty ginekologa. Konsultacja lekarska opiera się na pełnym badaniu ginekologicznym, koniecznie z badaniem cytologicznym włącznie. U większości kobiet zbędne są, zalecane przez niektórych lekarzy, badania krzepliwości krwi oraz próby wątrobowe. Dobrze dobrana tabletka hormonalna nie wywołuje żadnych objawów ubocznych (ewentualnie miernie nasilone mdłości lub plamienia z macicy w pierwszym miesiącu zażywania) ani nie powoduje tycia.
Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych wymaga zdyscyplinowania. Aby ich działanie było skuteczne muszą być przyjmowane regularnie codziennie według podanego schematu.
Antykoncepcja hormonalna jest odwracalna, umożliwia powrót płodności zaraz po odstawieniu tabletek.
Badania naukowe dowodzą, że niektóre nowoczesne tabletki zmniejszają częstość występowania zapalenia przydatków, torbieli jajników oraz chronią przed wystąpieniem ciąży pozamacicznej, a także zapobiegają odwapnieniu kości, chroniąc je przed pojawieniem się osteoporozy w późniejszym wieku, po przekwitaniu.
Właściwie dobrane tabletki antykoncepcyjne zapobiegają schorzeniom nowotworowym, takim jak rak jajnika i rak błony śluzowej macicy. Niektóre tabletki antykoncepcyjne zawierają składniki korzystnie wpływające na cerę, zmniejszając łojotok i trądzik.
Tabletki hormonalne zmniejszają zbyt obfite krwawienia miesiączkowe, likwidują miesiączkowe dolegliwości bólowe oraz regulują częstotliwość krwawienia.
Jakie są zasady stosowania antykoncepcji hormonalnej?
Pierwszą tabletkę zaleconą przez ginekologa należy zażyć w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. Następne systematycznie, codziennie o tej samej porze (rano lub wieczorem) przez 21 dni (tyle jest tabletek w opakowaniu) po jednej tabletce. Po 21 dniach należy zrobić 7-dniową przerwę w zażywaniu, w tym czasie wystąpi krwawienie podobne do miesiączki (z reguły mniej obfite i mniej bolesne). Ósmego dnia należy rozpocząć kolejny cykl przyjmowania tabletek. Antykoncepcja występuje już w pierwszym miesiącu stosowania tabletek i dotyczy również 7-dniowej przerwy w zażywaniu.
Jeżeli opóźnienie połknięcia tabletki (przez zapomnienie) wynosi mniej, niż 12 godzin, należy natychmiast zażyć zapomnianą pigułkę a następne już o zwykłej porze, a skuteczność antykoncepcyjna jest zachowana. Jeżeli opóźnienie przekracza 12 godzin, zaleca się zażycie zapomnianej tabletki, a pozostałe z tego opakowania należy wyrzucić. Przez następne 7 dni trzeba stosować dodatkowe zabezpieczenie (np. prezerwatywę) lub zrezygnować ze współżycia, a w ósmym dniu rozpocząć zażywanie następnego opakowania.
Dobrze dobrane tabletki antykoncepcyjne, jeżeli nie dają żadnych objawów ubocznych, a kobieta poddaje się okresowemu badaniu ginekologicznemu (co pół roku) mogą być stosowane bez przerwy przez wiele lat.
Osobnego omówienia wymaga antykoncepcja postkoitalna, czyli po stosunku. Polega na zastosowaniu tabletki z dużą dawką pochodnej progesteronu, im szybciej po stosunku, tym lepiej. Przyjmuje się, że stosować ją można do 72 godzin po stosunku, chociaż klasyczne zasady zakładają zażycie tabletki w ciągu 1 godziny po stosunku. Sposób ten należy traktować jako awaryjny, ponieważ jego skuteczność jest mniejsza (indeks Pearla 2 – 4), a duża, jednorazowa dawka pochodnej progesteronu nie jest obojętna dla zdrowia i nie powinna być często powtarzana.
Osobnego omówienia wymaga antykoncepcja postkoitalna, czyli po stosunku. Polega na zastosowaniu tabletki z dużą dawką pochodnej progesteronu, im szybciej po stosunku, tym lepiej. Przyjmuje się, że stosować ją można do 72 godzin po stosunku, chociaż klasyczne zasady zakładają zażycie tabletki w ciągu 1 godziny po stosunku. Sposób ten należy traktować jako awaryjny, ponieważ jego skuteczność jest mniejsza (indeks Pearla 2 – 4), a duża, jednorazowa dawka pochodnej progesteronu nie jest obojętna dla zdrowia i nie powinna być często powtarzana.
Wkładki domaciczne (spirale)
Wkładki antykoncepcyjne są szeroko stosowane na całym świecie. Ze względu na technikę umieszczania wkładki w macicy, większość ginekologów zaleca spirale kobietom, które już rodziły.
Współcześnie wyróżniamy dwa typy wkładek:
- Wkładki z drucikiem miedzianym (jony miedzi zmniejszają ruchliwość plemników, co ogranicza ich zdolność do zapłodnienia),
- Wkładki ze zbiorniczkiem zawierającym hormon – pochodną progesteronu. Hormon ten przez 5 lat uwalnia się ze zbiorniczka doprowadzając do takich przemian w błonie śluzowej macicy i śluzie szyjkowym, które uniemożliwiają przedostawanie się plemników do jajowodów, w których odbywa się zapłodnienie.
Przed założeniem wkładki należy przeprowadzić dokładne badanie ginekologiczne w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Wprowadzenia wkładki do macicy wykonuje ginekolog w czasie krwawienia miesiączkowego i w większości przypadków jest ono prawie bezbolesne. Konieczna jest kontrola ginekologiczna po miesiącu, a później co pół roku.
Wkładki z miedzią z reguły wydłużają krwawienia miesiączkowe o 1 do 2 dni oraz zwiększają ich obfitość, natomiast z hormonem odwrotnie – skracają długość krwawienia miesiączkowego do jego zaniku włącznie.
Obecnie większość wkładek wykazuje działanie antykoncepcyjne przez 5 lat i po tym okresie (lub można wcześniej) należy usunąć ją z macicy. Działanie antykoncepcyjne wkładek domacicznych jest odwracalne krótko po ich usunięciu.
Metody antykoncepcji naturalnej
Do metod antykoncepcji naturalnej, opartych na kryteriach biologicznych zaliczamy:
- Metodę kalendarzową
- Metodę termiczną
- Obserwację śluzu metodą Bilingsów
Metoda kalendarzowa Ogino – Knaussa, niestety, jest mało skuteczna, indeks Pearla wynosi od 15 do 50. Mogą ją stosować kobiety regularnie miesiączkujące, takie, które chcą uniknąć ciąży, ale dla których ewentualna ciąża nie będzie dramatem. Metoda ta wymaga wstrzymania się od współżycia w okresie teoretycznie płodnym, tzn. u kobiet miesiączkujących co 28-30 dni między 10 a 18 dniem cyklu płciowego.
Poinformuj znajomych o tym artykule:
REKLAMA
Inne w tym dziale:
- Podnośniki koszowe, usługi dźwigowe. Bydgoszcz REKLAMA
- Żylaki. Leczenie żylaków kończyn dolnych. Bydgoszcz, Inowrocław, Chojnice, Tuchola. REKLAMA
- Ortopeda. Chirurgia ortopedyczna. Medycyna sportowa. Warszawa REKLAMA
- Rak Szyjki Macicy. Podstępny zabójca
- Rak jajnika - rozpoznanie oraz czynniki ryzyka
- Czym jest suchość pochwy? Jak się objawia i kogo dotyczy? Czy suchość pochwy można leczyć? Jak atrofia pochwy wpływa na życie kobiety?
- Polki nie wiedzą, kiedy są dni płodne
- Jak przygotować się do ciąży?
- Czy mięśniaki macicy mają wpływ na płodność kobiety?
- Rak sromu
- Rak trzonu macicy
- Diagnostyka i leczenie mięśniaków macicy
- Profilaktyka raka szyjki macicy. Cytologia
- Wszystkie w tym dziale
REKLAMA
