Diagnostyka i leczenie mięśniaków macicy
PORADNIK MEDYCZNY. Ginekolog
Fot. NCI
Mięśniaki macicy występują u 20-40% kobiet. Są jednym z najczęściej występujących łagodnych rozrostów nowotworowych. Na mięśniaki macicy cierpi co piąta kobieta po 35. roku życia i co druga miesiączkująca pięćdziesięciolatka. Mięśniaki stanowią 95 proc. wszystkich łagodnych guzów narządu rodnego.
Mięśniaki są zbudowane z mięśni gładkich, takich samych jak ściana macicy. Mięśniaki zaliczane są do łagodnych rozrostów nowotworowych. Oznacza to, że komórki mięśniowe, z których zbudowana jest macica namnażają się nadmiernie w określonym regionie narządu, tworząc guz – mięśniak. Wbrew temu, z czym kojarzy się słowo nowotwór, mięśniaki mają charakter rozrostów całkowicie łagodnych i bardzo rzadko ulegają zezłośliwieniu.
Przyczyny powstawania mięśniaków nie zostały do końca zdefiniowane. Większość teorii łączy ich etiologię z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny. Za hipotezą tą przemawia fakt, iż mięśniaki występują praktycznie jedynie u kobiet w wieku rozrodczym (najczęściej pomiędzy większość przypadków rozpoznania mięśniaków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym (między 35 a 45 rokiem życia). Ale z drugiej strony nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów, że w powstawaniu i wzrastaniu mięśniaków kluczową rolę odgrywają nie estrogeny ale inny hormon produkowany przez jajnik – progesteron.
Skutki choroby
Część kobiet z mięśniakami macicy skarży się na niecharakterystyczne uczucie wypełnienia lub ciężaru w podbrzuszu oraz bóle okolicy krzyżowej. W przypadkach, gdy mięśniak osiągnie olbrzymie rozmiary obserwuje się powiększenie obwodu brzucha oraz niekiedy częstomocz i uporczywe zaparcia (w wyniku ucisku guza na pęcherz moczowy i odbytnicę). Ostre bóle występują również wtedy, gdy dojdzie do skręcenia się szypuły mięśniaka znajdującego się w jamie brzusznej.
Stosunkowo rzadko dochodzi do martwicy i wtórnego zakażania mięśniaków, które objawia się wysoką gorączką, bólami brzucha oraz niekiedy dreszczami. Dolegliwości te występują gwałtownie i mają znaczne nasilenie. Z tak dramatycznymi objawami spotykamy się najczęściej w przypadku szybkiego wzrostu guzów przy ich słabym unaczynieniu. Mogą sugerować perforację wrzodu żołądka, martwicę jelita, czy rozlane zapalenie wyrostka robaczkowego.
Rodzaje mięśniaków
Mięśniaki mają kształt kulistych tworów umiejscowionych w obrębie macicy. Te, które wpuklają się do światła jamy macicy zwane są podśluzówkowymi zaś te zlokalizowane pod błoną okrywającą macicę od zewnątrz – podsurowicówkowymi. Z kolei mięśniaki umiejscowione wewnątrz ściany macicy nazywamy śródściennymi. Mięśniaki niekiedy tworzą ruchome uszypułowane guzy mogące sugerować guzy jajników. Ich umiejscowienie wpływa zarówno na objawy jakie ze sobą niosą, jak i na optymalny sposób ich leczenia.
Rycina. Schematyczne przedstawienie rodzajów mięśniaków w zależności od ich umiejscowienia
Źródło: www.miesniakimacicy.pl
Mięśniaki macicy rzadko występują jako pojedyncze guzy (zaledwie ok. 10% przypadków). Zazwyczaj jest ich kilka a nawet kilkanaście. Mają różne rozmiary: od poniżej centymetra średnicy do wielkości piłki futbolowej a nawet większej. Najczęściej jednak nie przekraczają 10-12 cm. Gdy w macicy jest wiele mięśniaków lub pojedynczy mięśniak jest dużych rozmiarów, zatraca ona swój fizjologiczny kształt i wielkość. Mówimy wtedy o macicy mięśniakowatej, która może nawet sięgać znacznie powyżej wysokości pępka.
Niektóre mięśniaki podśluzówkowe mogą przybierać polipowaty uszypułowany charakter wzrostu. Zmiany takie mogą rozciągać szyjkę macicy, wychodząc z jej kanału do pochwy, a sporadycznie nawet przed szparę sromową na zewnątrz. Określa się je jako mięśniaki rodzące.
Aczkolwiek mięśniaki macicy są zazwyczaj zmianami łagodnymi, to lekarz decydując o rodzaju postępowania terapeutycznego zawsze powinien wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia ich postaci złośliwej tj. mięsaka. Mięsaki należą do rzadkości. Jakkolwiek nie wiadomo dokładnie, jak często dochodzi do przemiany mięśniaka w mięsak, częstość tego zjawiska oszacowano na mniej niż l na 100 przypadków. Mięsaki częściej występują u kobiet w wieku pomenopauzalnym. Charakteryzują się wówczas gwałtownym wzrostem i objawiają bolesnością oraz obfitymi krwawieniami z macicy.
Naturalny rozwój mięśniaków macicy
Przyczyny powstawania mięśniaków nie zostały do końca zdefiniowane. Większość teorii łączy ich etiologię z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny. Za hipotezą tą przemawia fakt, iż mięśniaki występują praktycznie jedynie u kobiet w wieku rozrodczym (najczęściej pomiędzy większość przypadków rozpoznania mięśniaków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym (między 35 a 45 rokiem życia). Ale z drugiej strony nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów, że w powstawaniu i wzrastaniu mięśniaków kluczową rolę odgrywają nie estrogeny ale inny hormon produkowany przez jajnik – progesteron.
Częstotliwość występowania
Przyczyny powstawania mięśniaków nie zostały do końca zdefiniowane. Większość teorii łączy ich etiologię z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny. Za hipotezą tą przemawia fakt, iż mięśniaki występują praktycznie jedynie u kobiet w wieku rozrodczym (najczęściej pomiędzy większość przypadków rozpoznania mięśniaków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym (między 35 a 45 rokiem życia). Ale z drugiej strony nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów, że w powstawaniu i wzrastaniu mięśniaków kluczową rolę odgrywają nie estrogeny ale inny hormon produkowany przez jajnik – progesteron.
Według niektórych badaczy, przyczyn powstawania mięśniaków należy szukać w nieprawidłowym rozwoju narządów rozrodczych jeszcze w okresie płodowym. Mięśniaków prawie w ogóle nie spotyka się u dziewcząt przed okresem pokwitania. Natomiast u kobiet po menopauzie wielkość guzów pozostaje niezmieniona lub ulega niewielkiemu zmniejszeniu. W rzadkich przypadkach obserwuje się gwałtowny wzrost mięśniaków po okresie przekwitania – jest to bardzo niepokojący objaw sugerujący złośliwy charakter guza.
Zwraca się uwagę na skłonność do dziedziczenia tej choroby, choć i ta prawidłowość nie zawsze się potwierdza. Mięśniaki częściej pojawiają się u kobiet, które nie rodziły, ale i to nie jest regułą.
A zatem nie ma klarownych reguł, w myśl których są kobiety skazane na powstanie u nich mięśniaków albo takie, u których guzy te na pewno nie powstaną.
Czynniki ryzyka
Częstość występowania mięśniaków macicy zwiększa się wraz z wiekiem, aż do osiągnięcia przez kobietę wieku menopauzalnego, kiedy to dochodzi do stopniowego zmniejszenia wydzielania estradiolu. Po menopauzie w macicy rzadziej stwierdza się mięśniaki, a o ile występują ich wielkość jest mniejsza niż u kobiet w wieku rozrodczym. Ryzyko rozwoju tych guzów zależy również od czynników genetycznych i rośnie 3-krotnie, gdy mięśniaki stwierdzono u krewnej w pierwszej linii.
Mięśniaki rozpoznaje się częściej u Amerykanek pochodzenia afrykańskiego i karaibskiego niż u kobiet białych. U tych pierwszych stwierdza się również częściej mnogie mięśniaki i są one zwykle większe. U kobiet z tej grupy etnicznej większe jest także prawdopodobieństwo wykonania histerektomii w młodym wieku.
Kolejny ważny czynnik ryzyka stanowi otyłość. U kobiet ważących ponad 70 kg ryzyko rozwoju mięśniaków jest 3-krotnie większe niż u kobiet, których masa ciała nie przekracza 50 kg.
Istnieje zależność między niezachodzeniem w ciążę a rozwojem mięśniaków oraz odwrotna zależność między liczbą przebytych ciąż a obecnością mięśniaków. Ryzyko wystąpienia mięśniaków jest 4-krotnie mniejsze u kobiet, które urodziły 5 lub więcej dzieci, w porównaniu z kobietami, które nie rodziły nigdy. Wiek, w którym kobieta po raz pierwszy zaszła w ciążę, pozostaje bez wpływu na to ryzyko powstania mięśniaków macicy, natomiast im później ma miejsce ostatnia ciąża, tym ryzyko to jest mniejsze. Nie jest jasne, czy duża liczba przebytych ciąż wywiera ochronny wpływ na macicę, zapobiegając powstawaniu mięśniaków, czy też jest to raczej zależność wynikająca z faktu, że guzy te mogą być przyczyną niepłodności. W przypadku kobiet z niepłodnością ryzyko rozwoju mięśniaków jest 2-krotnie większe.
Sprzeczne wyniki wykonanych w tej mierze badań nie pozwalają na jednoznaczną odpowiedź na pytanie, czy stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej zwiększa czy zmniejsza ryzyko rozwoju mięśniaków. Większość przeprowadzonych w tej mierze badań sugeruje, że przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej nie zwiększa prawdopodobieństwa pojawienia się mięśniaków. Wykazano, że ryzyko rozwoju mięśniaków zmniejsza się wraz z czasokresem stosowania doustnej antykoncepcji.
Dysponujemy ograniczonym zasobem danych dotyczących wpływu hormonalnej terapii zastępczej okresu menopauzy (HTZ) na rozwój mięśniaków. Większość dostępnych wyników badań wskazuje jednak na to, iż HTZ nie wpływa w istotny klinicznie sposób na mięśniaki a istnienie mięśniaków nie stanowi przeciwwskazania do zastosowania menopauzalnej terapii hormonalnej. W przypadku zaobserwowania po wdrożeniu HTZ gwałtownego wzrostu wielkości mięśniaka zaleca się przerwanie terapii i dokładną diagnostykę.
Konsultacja: lek. med. Jacek Tulimowski, ginekolog
Źródło: Materiały programu edukacyjnego na temat diagnostyki i leczenia mięśniaków macicy "Między nami kobietami", www.miesniakimacicy.pl
Mięśniaki są zbudowane z mięśni gładkich, takich samych jak ściana macicy. Mięśniaki zaliczane są do łagodnych rozrostów nowotworowych. Oznacza to, że komórki mięśniowe, z których zbudowana jest macica namnażają się nadmiernie w określonym regionie narządu, tworząc guz – mięśniak. Wbrew temu, z czym kojarzy się słowo nowotwór, mięśniaki mają charakter rozrostów całkowicie łagodnych i bardzo rzadko ulegają zezłośliwieniu.
Przyczyny powstawania mięśniaków nie zostały do końca zdefiniowane. Większość teorii łączy ich etiologię z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny. Za hipotezą tą przemawia fakt, iż mięśniaki występują praktycznie jedynie u kobiet w wieku rozrodczym (najczęściej pomiędzy większość przypadków rozpoznania mięśniaków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym (między 35 a 45 rokiem życia). Ale z drugiej strony nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów, że w powstawaniu i wzrastaniu mięśniaków kluczową rolę odgrywają nie estrogeny ale inny hormon produkowany przez jajnik – progesteron.
Skutki choroby
Część kobiet z mięśniakami macicy skarży się na niecharakterystyczne uczucie wypełnienia lub ciężaru w podbrzuszu oraz bóle okolicy krzyżowej. W przypadkach, gdy mięśniak osiągnie olbrzymie rozmiary obserwuje się powiększenie obwodu brzucha oraz niekiedy częstomocz i uporczywe zaparcia (w wyniku ucisku guza na pęcherz moczowy i odbytnicę). Ostre bóle występują również wtedy, gdy dojdzie do skręcenia się szypuły mięśniaka znajdującego się w jamie brzusznej.
Stosunkowo rzadko dochodzi do martwicy i wtórnego zakażania mięśniaków, które objawia się wysoką gorączką, bólami brzucha oraz niekiedy dreszczami. Dolegliwości te występują gwałtownie i mają znaczne nasilenie. Z tak dramatycznymi objawami spotykamy się najczęściej w przypadku szybkiego wzrostu guzów przy ich słabym unaczynieniu. Mogą sugerować perforację wrzodu żołądka, martwicę jelita, czy rozlane zapalenie wyrostka robaczkowego.
Rodzaje mięśniaków
Mięśniaki mają kształt kulistych tworów umiejscowionych w obrębie macicy. Te, które wpuklają się do światła jamy macicy zwane są podśluzówkowymi zaś te zlokalizowane pod błoną okrywającą macicę od zewnątrz – podsurowicówkowymi. Z kolei mięśniaki umiejscowione wewnątrz ściany macicy nazywamy śródściennymi. Mięśniaki niekiedy tworzą ruchome uszypułowane guzy mogące sugerować guzy jajników. Ich umiejscowienie wpływa zarówno na objawy jakie ze sobą niosą, jak i na optymalny sposób ich leczenia.
Rycina. Schematyczne przedstawienie rodzajów mięśniaków w zależności od ich umiejscowienia
Źródło: www.miesniakimacicy.pl
Mięśniaki macicy rzadko występują jako pojedyncze guzy (zaledwie ok. 10% przypadków). Zazwyczaj jest ich kilka a nawet kilkanaście. Mają różne rozmiary: od poniżej centymetra średnicy do wielkości piłki futbolowej a nawet większej. Najczęściej jednak nie przekraczają 10-12 cm. Gdy w macicy jest wiele mięśniaków lub pojedynczy mięśniak jest dużych rozmiarów, zatraca ona swój fizjologiczny kształt i wielkość. Mówimy wtedy o macicy mięśniakowatej, która może nawet sięgać znacznie powyżej wysokości pępka.
Niektóre mięśniaki podśluzówkowe mogą przybierać polipowaty uszypułowany charakter wzrostu. Zmiany takie mogą rozciągać szyjkę macicy, wychodząc z jej kanału do pochwy, a sporadycznie nawet przed szparę sromową na zewnątrz. Określa się je jako mięśniaki rodzące.
Aczkolwiek mięśniaki macicy są zazwyczaj zmianami łagodnymi, to lekarz decydując o rodzaju postępowania terapeutycznego zawsze powinien wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia ich postaci złośliwej tj. mięsaka. Mięsaki należą do rzadkości. Jakkolwiek nie wiadomo dokładnie, jak często dochodzi do przemiany mięśniaka w mięsak, częstość tego zjawiska oszacowano na mniej niż l na 100 przypadków. Mięsaki częściej występują u kobiet w wieku pomenopauzalnym. Charakteryzują się wówczas gwałtownym wzrostem i objawiają bolesnością oraz obfitymi krwawieniami z macicy.
Naturalny rozwój mięśniaków macicy
Przyczyny powstawania mięśniaków nie zostały do końca zdefiniowane. Większość teorii łączy ich etiologię z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny. Za hipotezą tą przemawia fakt, iż mięśniaki występują praktycznie jedynie u kobiet w wieku rozrodczym (najczęściej pomiędzy większość przypadków rozpoznania mięśniaków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym (między 35 a 45 rokiem życia). Ale z drugiej strony nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów, że w powstawaniu i wzrastaniu mięśniaków kluczową rolę odgrywają nie estrogeny ale inny hormon produkowany przez jajnik – progesteron.
Częstotliwość występowania
Przyczyny powstawania mięśniaków nie zostały do końca zdefiniowane. Większość teorii łączy ich etiologię z nierównowagą hormonalną organizmu, a dokładniej z nadmierną produkcją lub zwiększoną wrażliwością na estrogeny. Za hipotezą tą przemawia fakt, iż mięśniaki występują praktycznie jedynie u kobiet w wieku rozrodczym (najczęściej pomiędzy większość przypadków rozpoznania mięśniaków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym (między 35 a 45 rokiem życia). Ale z drugiej strony nie każda kobieta z wysokim poziomem estrogenów ma mięśniaki. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów, że w powstawaniu i wzrastaniu mięśniaków kluczową rolę odgrywają nie estrogeny ale inny hormon produkowany przez jajnik – progesteron.
Według niektórych badaczy, przyczyn powstawania mięśniaków należy szukać w nieprawidłowym rozwoju narządów rozrodczych jeszcze w okresie płodowym. Mięśniaków prawie w ogóle nie spotyka się u dziewcząt przed okresem pokwitania. Natomiast u kobiet po menopauzie wielkość guzów pozostaje niezmieniona lub ulega niewielkiemu zmniejszeniu. W rzadkich przypadkach obserwuje się gwałtowny wzrost mięśniaków po okresie przekwitania – jest to bardzo niepokojący objaw sugerujący złośliwy charakter guza.
Zwraca się uwagę na skłonność do dziedziczenia tej choroby, choć i ta prawidłowość nie zawsze się potwierdza. Mięśniaki częściej pojawiają się u kobiet, które nie rodziły, ale i to nie jest regułą.
A zatem nie ma klarownych reguł, w myśl których są kobiety skazane na powstanie u nich mięśniaków albo takie, u których guzy te na pewno nie powstaną.
Czynniki ryzyka
Częstość występowania mięśniaków macicy zwiększa się wraz z wiekiem, aż do osiągnięcia przez kobietę wieku menopauzalnego, kiedy to dochodzi do stopniowego zmniejszenia wydzielania estradiolu. Po menopauzie w macicy rzadziej stwierdza się mięśniaki, a o ile występują ich wielkość jest mniejsza niż u kobiet w wieku rozrodczym. Ryzyko rozwoju tych guzów zależy również od czynników genetycznych i rośnie 3-krotnie, gdy mięśniaki stwierdzono u krewnej w pierwszej linii.
Mięśniaki rozpoznaje się częściej u Amerykanek pochodzenia afrykańskiego i karaibskiego niż u kobiet białych. U tych pierwszych stwierdza się również częściej mnogie mięśniaki i są one zwykle większe. U kobiet z tej grupy etnicznej większe jest także prawdopodobieństwo wykonania histerektomii w młodym wieku.
Kolejny ważny czynnik ryzyka stanowi otyłość. U kobiet ważących ponad 70 kg ryzyko rozwoju mięśniaków jest 3-krotnie większe niż u kobiet, których masa ciała nie przekracza 50 kg.
Istnieje zależność między niezachodzeniem w ciążę a rozwojem mięśniaków oraz odwrotna zależność między liczbą przebytych ciąż a obecnością mięśniaków. Ryzyko wystąpienia mięśniaków jest 4-krotnie mniejsze u kobiet, które urodziły 5 lub więcej dzieci, w porównaniu z kobietami, które nie rodziły nigdy. Wiek, w którym kobieta po raz pierwszy zaszła w ciążę, pozostaje bez wpływu na to ryzyko powstania mięśniaków macicy, natomiast im później ma miejsce ostatnia ciąża, tym ryzyko to jest mniejsze. Nie jest jasne, czy duża liczba przebytych ciąż wywiera ochronny wpływ na macicę, zapobiegając powstawaniu mięśniaków, czy też jest to raczej zależność wynikająca z faktu, że guzy te mogą być przyczyną niepłodności. W przypadku kobiet z niepłodnością ryzyko rozwoju mięśniaków jest 2-krotnie większe.
Sprzeczne wyniki wykonanych w tej mierze badań nie pozwalają na jednoznaczną odpowiedź na pytanie, czy stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej zwiększa czy zmniejsza ryzyko rozwoju mięśniaków. Większość przeprowadzonych w tej mierze badań sugeruje, że przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej nie zwiększa prawdopodobieństwa pojawienia się mięśniaków. Wykazano, że ryzyko rozwoju mięśniaków zmniejsza się wraz z czasokresem stosowania doustnej antykoncepcji.
Dysponujemy ograniczonym zasobem danych dotyczących wpływu hormonalnej terapii zastępczej okresu menopauzy (HTZ) na rozwój mięśniaków. Większość dostępnych wyników badań wskazuje jednak na to, iż HTZ nie wpływa w istotny klinicznie sposób na mięśniaki a istnienie mięśniaków nie stanowi przeciwwskazania do zastosowania menopauzalnej terapii hormonalnej. W przypadku zaobserwowania po wdrożeniu HTZ gwałtownego wzrostu wielkości mięśniaka zaleca się przerwanie terapii i dokładną diagnostykę.
Konsultacja: lek. med. Jacek Tulimowski, ginekolog
Źródło: Materiały programu edukacyjnego na temat diagnostyki i leczenia mięśniaków macicy "Między nami kobietami", www.miesniakimacicy.pl
Poinformuj znajomych o tym artykule:
REKLAMA
Inne w tym dziale:
- Podnośniki koszowe, usługi dźwigowe. Bydgoszcz REKLAMA
- Żylaki. Leczenie żylaków kończyn dolnych. Bydgoszcz, Inowrocław, Chojnice, Tuchola. REKLAMA
- Ortopeda. Chirurgia ortopedyczna. Medycyna sportowa. Warszawa REKLAMA
- Rak Szyjki Macicy. Podstępny zabójca
- Rak jajnika - rozpoznanie oraz czynniki ryzyka
- Czym jest suchość pochwy? Jak się objawia i kogo dotyczy? Czy suchość pochwy można leczyć? Jak atrofia pochwy wpływa na życie kobiety?
- Polki nie wiedzą, kiedy są dni płodne
- Jak przygotować się do ciąży?
- Czy mięśniaki macicy mają wpływ na płodność kobiety?
- Rak sromu
- Rak trzonu macicy
- Profilaktyka raka szyjki macicy. Cytologia
- Współżycie, problemy ginekologiczne, ciąża i poród u kobiet z HIV
- Wszystkie w tym dziale
REKLAMA
