• Informator
•  | Poczekalnia
•  | Zdrowy Mieszczanin
•  | Doniesienia Listonosza

Zaparcia są poważnym problemem dotykającym dużej grupy ludzi, a środki przeczyszczające znajdują się wśród najczęściej kupowanych bez recepty leków. A ponieważ leki te często są reklamowane jako preparaty ułatwiające trawienie, lub jako nieszkodliwe, ziołowe środki odchudzające, warto temu tematowi poświęcić chwilę uwagi. Na zaparcia cierpią nie tylko osoby starsze i kobiety w ciąży, choć tak się zwykło uważać. Wiele osób prowadzących „osiadły tryb życia”, wielu entuzjastów miękkiego fotela i białego pieczywa, cierpi z powodu nawykowych zaparć. Co prawda codzienna kupka nie jest obowiązkowa, i wiele osób ma inny „tryb pracy”, ale nieregularne wypróżnienia to nieprzyjemna dolegliwość. Istnieje bowiem przekonanie o konieczności regularnego, codziennego opróżniania jelit, a zaburzenia tego procesu stwarzają, poza faktycznymi dolegliwościami fizycznymi towarzyszącymi zaparciom, dyskomfort psychiczny.



Podstawą profilaktyki zaparć jest dieta bogata w warzywa i owoce oraz ciemne pieczywo. Wszystkie te produkty dostarczają błonnika - naturalnego wypełniacza dla jelit, pobudzającego perystaltykę i zatrzymującego wodę w świetle jelit. Niestety, ciemne pieczywo przegrywa z chrupiącą bułeczką. Sięgamy więc po „wspomagacze” z aptecznej półki. Ich stosowanie jest łatwiejsze niż zmiana nawyków żywieniowych czy zmiana stylu życia.
Mądrość ludowa mówi, a medycyna potwierdza, że walkę z zaparciami trzeba rozpocząć od najprostszych, naturalnych środków, takich jak buraczki czy też suszone śliwki.

Jak działają śliwki?
Śliwki, rodzynki, daktyle, figi zawierają związki chłonące (zatrzymujące) wodę. Dzięki temu zwiększają swoją objętość i wypełniają jelita, pobudzając je do szybszej, bardziej intensywnej pracy. Mówimy, że pobudzają perystaltykę jelit. Ruch perystaltyczny jelit przesuwa treść pokarmową w kierunku końcowego odcinka jelita grubego. Stąd droga „do Wisły” jest już niedaleka. Podobnie działają kupowane w zielarni owoce bzu czarnego, jarzębiny, głogu. Wszystkie te środki mogą być (i są) doraźnie stosowane u dzieci.
Podobnie działają nasiona lnu, babki plesznik, nasiona i łupiny nasienne babki jajowatej. Są to bezpieczne, łagodne środki przeczyszczające, ale ich stosowanie w długim okresie czasu może zaburzać wchłanianie witamin, związków mineralnych i aminokwasów.

Do grupy środków działających mechanicznie należy też parafina i sole. Parafinie warto poświęcić słów kilka, natomiast polecanie środków osmotycznych takich jak sól gorzka czy glauberska jest czynem niehumanitarnym. Parafina jest tzw. środkiem poślizgowym. Jest niesmaczna a należy jej wypić sporo. Parafina pokrywa cienką warstwą powierzchnię kału i ściany jelita, co ułatwia defekację. Niestety, działa w trudnym do przewidzenia czasie, a oddalenie się od łazienki grozi komplikacjami towarzyskimi. Z parafiną nie ma żartów. Polecam ją, ponieważ jest chyba najlepszym środkiem przeczyszczającym w przypadku kłopotów z hemoroidami. A jest to choroba, której często towarzyszą zaparcia, ponadto ból przy defekacji powoduje psychiczną blokadę i chory unika wizyt w toalecie.

Najliczniejszą grupę środków przeczyszczających stanowią środki drażniące, działające bezpośrednio na mięśnie gładkie jelit lub zwoje nerwowe zaopatrujące jelita. To do tej grupy środków należy olej rycynowy, zmora dzieciństwa wspominana równie dobrze jak tran.
Olej rycynowy (a właściwie powstające w procesie trawienia związki) działa drażniąco na jelito cienkie i pobudza perystaltykę. Efekt jest bardzo szybki - dawka 15-20 ml. powoduje wypróżnienie w ciągu 2-3 godzin. Warto to wiedzieć, ponieważ większość środków działa jednak z większym opóźnieniem. Ponieważ olej rycynowy powoduje przekrwienie narządów jamy brzusznej, jego stosowanie w czasie ciąży jest niewskazane.

Pozostałe środki drażniące (mówimy wyłącznie o lekach dostępnych bez recepty) działają na jelito grube. Jest to grupa tzw. antrazwiązków, występująca w licznych surowcach roślinnych. Mechanizm działania tej grupy związków jest wielokierunkowy: drażnią ścianę jelita, pobudzają zwoje nerwów zaopatrujących jelita, sprzyjają zatrzymywaniu wody w świetle jelit. To właśnie ta grupa leków, z pozoru nieszkodliwych ziółek „na trawienie” i „na odchudzanie” jest nadużywana. Trzeba powiedzieć, że zioła te są nieszkodliwe „same z siebie”, ale ich przewlekłe stosowanie prowadzi do niekorzystnych skutków zdrowotnych. Ze szczególną ostrożnością należy podchodzić do reklamowanych w pismach kobiecych specyfików odchudzających, które nie mają podanego składu a tylko adnotację, że są to mieszanki specjalnych ziół odchudzających.

Przez czas jakiś prowadziłam zielarnię, której klientki chętnie dzieliły się swoimi doświadczeniami na temat diet i kuracji odchudzających. Z opisów działania tych cudownych specyfików: nudności, wymioty, biegunki nie do opanowania, towarzyszące temu osłabienie, skurcze mięśniowe, bóle głowy i mięśni, mogę wnioskować, że mieszanki te zawierały silnie działające środki przeczyszczające. Stosowanie środków przeczyszczających w celu obniżenia wagi jest pozbawione sensu, ponieważ traci się głównie wodę, co daje chwilową obniżkę wagi, podczas gdy tłuszcz zostaje i ma się dobrze. Wyobrażenie, że środki przeczyszczające zastąpią dietę jest zawodne. Dieta eliminuje tylko niektóre, niekorzystne (bo najbardziej energetyczne) pokarmy, zaś środki przeczyszczające usuwają wszystkie substancje znajdujące się w jelitach. Także niezbędne w danej chwili! W efekcie niewielki spadek wagi okupiony jest poważnymi zaburzeniami metabolizmu i brakami aminokwasów, witamin i soli mineralnych; a do tego pogorszeniem zdrowia i stanu urody (skóra, włosy).

Wracając do środków roślinnych. Są zdrowe i bezpieczne, ale powinny być stosowane sporadycznie. Stosowane przewlekle uzależniają wypróżnienia od zastosowania leku. Do tego trzeba przyjmować coraz wyższe dawki, aby uzyskać efekty. O nadmiernym stosowaniu pisałam powyżej. Nadmiernie wysokie dawki kupowanych w aptece lub zielarni preparatów przeczyszczających będą miały podobny efekt.
Każdy zakupiony w aptece czy zielarni lek ma podany skład i dawkowanie. Także leki ziołowe. Należy czytać te informacje! Jeśli jelita przyzwyczaiły się do stosowanego leku i staje się on nieskuteczny, należy zmienić lek na lek z innej grupy. Zamiana leku w obrębie grupy nie pomoże.

Jakie surowce roślinne zawierają antrazwiązki?
Są to: liść i owoc senesu (Folium et Fructus Sennae), korzeń i kłącze rzewienia (Radix et Rhizoma Rhei), kora kruszyny (Cortex Frangulae), oraz alona - wysuszony sok aloesu. Wszystkie te surowce roślinne są składnikami mieszanek ziołowych (popularnych herbatek), tabletek ziołowych, wyciągów, syropów, granulatów. Działają podobnie, po około 8 godzinach od zastosowania, z porównywalną mocą.

I jeszcze jedno. Nikt rozsądny nie poleci starszej pani, przyjmującej od lat różne środki przeczyszczające, aby zarzuciła takie postępowanie, bo się uzależniła od leków. Zapewne tak jest i zapewne niewiele już można na to poradzić. Natomiast warto pomyśleć o tym, że rak jelita grubego jest na drugim miejscu pod względem częstości występowania nowotworów, jednym z objawów mogą być sporadyczne krwawienia związane z defekacją i zaparcia, a szczyt zachorowań przypada na lata między 60. a 75. rokiem życia.
Za często przechodzimy do porządku dziennego nad drobnymi niedogodnościami związanymi ze zdrowiem i wiekiem. W rozmowach z lekarzem zarzucamy podejmowanie „wstydliwych” tematów, a powinniśmy takie rozmowy inicjować! We własnym interesie. Nikt przecież nie zadba o nasze zdrowie i zdrowie naszych bliskich lepiej niż my sami.

Lek. med. Ewa Wojas, Piotr Paweł Karbowniczek, 24-03-2009, zdrowemiasto.pl

Warto wiedzieć

Anus (odbyt) – końcowy otwór przewodu pokarmowego.
Biegunka – zbyt częste oddawanie, w za dużej ilości, luźnego lub płynnego stolca.
Defekacja – proces wypróżnienia, który rozpoczyna bodziec w postaci rozciągnięcia ścian odbytnicy przez masy kałowe, a kończy zamknięcie kanału odbytu po oddaniu stolca.
Dyspepsja (niestrawność) – zaburzenie perystaltyki jelit charakteryzujące się bólem lub dyskomfortem w nadbrzuszu, który może być związany z wczesnym uczuciem sytości, uczuciem poposiłkowej pełności, wzdęciem, upośledzoną podatnością i pojemnością żołądka, nudnościami, wymiotami i refluksem niezwiązanym z kwaśną treścią żołądkową.
Perystaltyka przewodu pokarmowego – przemieszczanie się materiału, w tym pokarmu i produktów trawienia w przewodzie pokarmowym.
Wrażliwość trzewna (nadwrażliwość trzewna) – zwiększona percepcja bólu w przewodzie pokarmowym. U osób z wrażliwością trzewną, nerwy niosące informacje sensoryczne z układu pokarmowego są nadmiernie aktywne, stąd prawidłowe ilości gazów lub ruchy przewodu pokarmowego są postrzegane jako nadmierne i bolesne. Powoduje to, że odczuwają je oni jako bardziej bolesne lub powodujące dyskomfort w związku z trawieniem i wydalaniem produktów trawienia. Wrażliwość trzewna jest częsta w zaburzeniach perystaltyki, szczególnie w zespole jelita drażliwego.
Zaburzenia perystaltyki – schorzenia układu pokarmowego, charakteryzujące się nieprawidłowym czasem przechodzenia pokarmu i produktów trawienia w układzie pokarmowym. Zespół jelita drażliwego (IBS) jest schorzeniem związanym z zaburzeniami perystaltyki – zaparcie wiąże się ze zbyt długim czasem przechodzenia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, a biegunka - ze zbyt krótkim.
Zespół jelita drażliwego – przewlekłe, nawracające zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego charakteryzujące się bólem brzucha/dyskomfortem, wzdęciem oraz zmienionym rytmem wypróżnień (zaparcie, biegunka lub naprzemiennie oba te objawy). Są dwa główne rodzaje zespołu jelita drażliwego – zespół jelita drażliwego z zaparciem (IBS-C) oraz zespół jelita drażliwego z biegunką (IBS-D).
Zwieracze odbytu – mięśnie okalające odbyt odpowiedzialne za trzymanie stolca i gazów.

Ogród Ewy | Korzenie zdrowia | Zdrowie i uroda | Odchudzanie | Dieta