gwp.pl | dodane 10-11-2010
Empatia i rozwój moralny
Tytuł oryginalny: Empathy and Moral Development. Implication for Caring and Justice
Autor: Martin L. Hoffman
Wszystkie typy dylematów moralnych opisanych przed chwilą opierają się na tej samej podstawie: jest nią empatia, definiowana jako reakcja afektywna bardziej odpowiadająca sytuacji innej osoby niż naszej własnej. Każdy z nich wiąże się z cierpieniem empatycznym, polegającym na tym, że osoba obserwująca czyjeś cierpienie sama zaczyna cierpieć, oraz z jednym motywem lub większą ilością motywów, które z niego wynikają: współczujące cierpienie, empatyczny gniew, empatyczne poczucie niesprawiedliwości oraz poczucie winy.
Na początku książki zajmuję się postacią niezaangażowanego obserwatora. W swoim modelu staram się odpowiedzieć na następujące pytania: Jakie motywy powodują, że niezaangażowani obserwatorzy pomagają ofiarom? Jakie mechanizmy psychologiczne leżą u podłoża tych motywów lub je uaktywniają? Jak kształtują się te motywy w trakcie rozwoju psychicznego jednostki? Odpowiedź na te pytania zawarłem w pierwszych trzech rozdziałach książki (część I). Na początku, w rozdziale 2 definiuję empatię jako reakcję afektywną, która bardziej odpowiada sytuacji innej osoby niż naszej sytuacji. Głównym punktem zainteresowania jest tu cierpienie empatyczne, ponieważ niezaangażowani obserwatorzy reagują zazwyczaj na widok cierpienia drugiej osoby. Analizuję również pochodzące z licznych źródeł dowody na to, że empatyczne cierpienie działa jako prospołeczny motyw moralny, ale większość rozdziału poświęcam na opis różnorodnych trybów empatycznego pobudzenia.
Jeżeli empatia jest efektem doboru naturalnego, jak dowodziłem w moich wcześniejszych pracach (Hoffman, 1981), to musi stanowić wieloaspektową reakcję uruchamianą przez oznaki cierpienia, pochodzące albo od ofiary, albo z jej sytuacji. W istocie, empatia jest zjawiskiem wieloaspektowym, dlatego omawiam pięć różnych trybów empatycznego pobudzenia. Pierwsze trzy z nich pojawiają się już w fazie przedwerbalnej, są automatyczne i zasadniczo mimowolne: mimikra motoryczna i dodatnie sprzężenie zwrotne[2]; klasyczne warunkowanie; bezpośrednie kojarzenie cechy ofiary lub jej sytuacji z własną, bolesną przeszłością. Empatia powstająca w ramach tych trzech trybów pobudzenia jest pasywną i mimowolną reakcją afektywną, opierającą się na powierzchownych oznakach i wymagającą procesów poznawczych na najpłytszym poziomie. Ta prosta forma empatycznego cierpienia jest jednak ważna, dowodzi bowiem, że istoty ludzkie są ukształtowane w taki sposób, że mogą bezwiednie i silnie doświadczać emocji innych ludzi, przez co ich cierpienie często jest uzależnione nie od własnych bolesnych doświadczeń, lecz od bólu doświadczanego przez innych. Trzy tryby przedwerbalne mają ogromne znaczenie dla powstawania empatii w dzieciństwie, zwłaszcza w sytuacjach bezpośredniego kontaktu, lecz w późniejszym okresie życia funkcjonują dalej, nadając empatii istotny, automatyczny wymiar. Nie tylko umożliwiają one jednostce reakcję na wskazówki dostępne percepcji, lecz również zmuszają do niej – w sposób automatyczny, natychmiastowy i niewymagający udziału świadomości.
Istnieją również dwa tryby funkcjonujące na wyższym poziomie poznawczym: kojarzenie pośrednie, a więc kojarzenie oznak emocji ofiary lub oznak pochodzących z jej sytuacji z bolesnymi sytuacjami z przeszłości obserwatora, zapośredniczone przez semantyczne przetwarzanie informacji pochodzących od ofiary albo jej dotyczących, oraz przyjmowanie ról i zmiana perspektywy, gdy obserwator wyobraża sobie, co może czuć ofiara lub jak on sam czułby się na jej miejscu. Procesy te mogą być rozciągnięte w czasie oraz podlegać kontroli wolicjonalnej, ale również mogą nastąpić bezwiednie i natychmiastowo, kiedy obserwator uważnie przygląda się ofierze i jest świadkiem jej cierpienia. Dzięki tym trybom empatia jednostki może nabrać szerszego zasięgu, umożliwiają one również empatię w stosunku do osób, które nie są bezpośrednio obecne.
.............................................................................................
[2] Sprzężenie zwrotne jest ujemne (korygujące) lub dodatnie (podwyższające). W tym drugim przypadku chodzi o wzajemne działania pobudzające emocje aktora i obserwatora (przyp. red. meryt.).
Na początku książki zajmuję się postacią niezaangażowanego obserwatora. W swoim modelu staram się odpowiedzieć na następujące pytania: Jakie motywy powodują, że niezaangażowani obserwatorzy pomagają ofiarom? Jakie mechanizmy psychologiczne leżą u podłoża tych motywów lub je uaktywniają? Jak kształtują się te motywy w trakcie rozwoju psychicznego jednostki? Odpowiedź na te pytania zawarłem w pierwszych trzech rozdziałach książki (część I). Na początku, w rozdziale 2 definiuję empatię jako reakcję afektywną, która bardziej odpowiada sytuacji innej osoby niż naszej sytuacji. Głównym punktem zainteresowania jest tu cierpienie empatyczne, ponieważ niezaangażowani obserwatorzy reagują zazwyczaj na widok cierpienia drugiej osoby. Analizuję również pochodzące z licznych źródeł dowody na to, że empatyczne cierpienie działa jako prospołeczny motyw moralny, ale większość rozdziału poświęcam na opis różnorodnych trybów empatycznego pobudzenia.
Jeżeli empatia jest efektem doboru naturalnego, jak dowodziłem w moich wcześniejszych pracach (Hoffman, 1981), to musi stanowić wieloaspektową reakcję uruchamianą przez oznaki cierpienia, pochodzące albo od ofiary, albo z jej sytuacji. W istocie, empatia jest zjawiskiem wieloaspektowym, dlatego omawiam pięć różnych trybów empatycznego pobudzenia. Pierwsze trzy z nich pojawiają się już w fazie przedwerbalnej, są automatyczne i zasadniczo mimowolne: mimikra motoryczna i dodatnie sprzężenie zwrotne[2]; klasyczne warunkowanie; bezpośrednie kojarzenie cechy ofiary lub jej sytuacji z własną, bolesną przeszłością. Empatia powstająca w ramach tych trzech trybów pobudzenia jest pasywną i mimowolną reakcją afektywną, opierającą się na powierzchownych oznakach i wymagającą procesów poznawczych na najpłytszym poziomie. Ta prosta forma empatycznego cierpienia jest jednak ważna, dowodzi bowiem, że istoty ludzkie są ukształtowane w taki sposób, że mogą bezwiednie i silnie doświadczać emocji innych ludzi, przez co ich cierpienie często jest uzależnione nie od własnych bolesnych doświadczeń, lecz od bólu doświadczanego przez innych. Trzy tryby przedwerbalne mają ogromne znaczenie dla powstawania empatii w dzieciństwie, zwłaszcza w sytuacjach bezpośredniego kontaktu, lecz w późniejszym okresie życia funkcjonują dalej, nadając empatii istotny, automatyczny wymiar. Nie tylko umożliwiają one jednostce reakcję na wskazówki dostępne percepcji, lecz również zmuszają do niej – w sposób automatyczny, natychmiastowy i niewymagający udziału świadomości.
Istnieją również dwa tryby funkcjonujące na wyższym poziomie poznawczym: kojarzenie pośrednie, a więc kojarzenie oznak emocji ofiary lub oznak pochodzących z jej sytuacji z bolesnymi sytuacjami z przeszłości obserwatora, zapośredniczone przez semantyczne przetwarzanie informacji pochodzących od ofiary albo jej dotyczących, oraz przyjmowanie ról i zmiana perspektywy, gdy obserwator wyobraża sobie, co może czuć ofiara lub jak on sam czułby się na jej miejscu. Procesy te mogą być rozciągnięte w czasie oraz podlegać kontroli wolicjonalnej, ale również mogą nastąpić bezwiednie i natychmiastowo, kiedy obserwator uważnie przygląda się ofierze i jest świadkiem jej cierpienia. Dzięki tym trybom empatia jednostki może nabrać szerszego zasięgu, umożliwiają one również empatię w stosunku do osób, które nie są bezpośrednio obecne.
.............................................................................................
[2] Sprzężenie zwrotne jest ujemne (korygujące) lub dodatnie (podwyższające). W tym drugim przypadku chodzi o wzajemne działania pobudzające emocje aktora i obserwatora (przyp. red. meryt.).
Poinformuj znajomych o tym artykule:
REKLAMA
Inne w tym dziale:
- Podnośniki koszowe, usługi dźwigowe. Bydgoszcz REKLAMA
- Żylaki. Leczenie żylaków kończyn dolnych. Bydgoszcz, Inowrocław, Chojnice, Tuchola. REKLAMA
- Ortopeda. Chirurgia ortopedyczna. Medycyna sportowa. Warszawa REKLAMA
- Słownik medyczny angielsko-polski polsko-angielski
- Anatomia miłości - nowe spojrzenie. Co nowego znajdziecie w tym wydaniu?
- Nowa autorska książka mistrza wywierania wpływu
- Najlepiej sprzedająca się książka do psychologii w Stanach Zjednoczonych
- Nowe wydanie najlepiej sprzedającego się podręcznika biologii na świecie
- Koncentracja. Skuteczny trening skupiania uwagi
- Szkolne wyzwania. Jak mądrze wspierać dziecko w dorastaniu?
- Dziesięć rozmów, które musisz przeprowadzić ze swoim synem
- Autoterapia. Pokonaj problemy, stres i lęki
- Św. Hildegarda leczy alergie
- Wszystkie w tym dziale
REKLAMA
