• Informator
•  | Poczekalnia
•  | Zdrowy Mieszczanin
•  | Doniesienia Listonosza

Uniwersalność modelu sprawcy – kwestia roli indukcji w socjalizacji opartego na empatii poczucia winy z powodu wyrządzenia komuś krzywdy oraz funkcjonowanie poczucia winy jako prospołecznego motywu moralnego – nie została potwierdzona równie silnymi dowodami. Na całym świecie dorośli od czasu do czasu muszą zmienić zachowania swoich dzieci wbrew ich woli, ale większość badań empirycznych nad rolą indukcji w rozwoju poczucia winy z powodu skrzywdzenia kogoś oraz nad rolą internalizacji moralnej prowadzono wśród Amerykanów pochodzących z klasy średniej. Dopóki nie pojawią się wyniki badań, które przeczyłyby mojej tezie, dopóty zakładam warunkowo, że indukcja przyczynia się pozytywnie, a przejmowanie władzy – negatywnie do poczucia winy z powodu wyrządzenia komuś krzywdy, do internalizacji moralnej oraz do zachowań prospołecznych, przynajmniej w społeczeństwach opartych na rodzinie nuklearnej, w których częste są interakcje mające na celu wprowadzenie dyscypliny, przejmowanie władzy oraz indukcje, a poczucie winy z powodu skrzywdzenia kogoś oraz internalizacja moralna są ważnymi pojęciami.

Moja ogólna konkluzja brzmi: istnieje więcej powodów, aby uważać moralność opartą na empatii za zjawisko uniwersalne, niż by uważać inaczej. Moralność oparta na empatii powinna promować zachowania prospołeczne i zniechęcać do agresji w kulturach opartych na zasadzie troski oraz na większości zasad sprawiedliwości. Nie działa ona jednak w próżni, a w społeczeństwach wielokulturowych, w których występuje rywalizacja pomiędzy poszczególnymi grupami, może prowadzić do przemocy międzygrupowej ze względu na empatyczny błąd wynikający z bliskości.

Nawet w ramach jednej grupy moralność oparta na empatii może zostać zakłócona przez metody wychowania opierające się na podkreślaniu władzy, a także przez inne surowe praktyki kulturowe, jak również przez egoistyczną motywację jednostek podejmujących takie działania. Tak więc moralność oparta na empatii, choć stanowi uniwersalny prospołeczny motyw moralny, jest krucha – Holocaust zdarzył się naprawdę. Nie widzę jednak na horyzoncie nic lepszego niż moralność oparta na empatii w połączeniu z zasadą wzajemności i określonymi zasadami sprawiedliwości (rozdział 9). Bardzo prawdopodobne, że połączenie empatii, wzajemności i sprawiedliwości nie jest zjawiskiem uniwersalnym, a żeby dowiedzieć się, jak wprowadzić w życie to połączenie, potrzeba inwencji kulturowej i badań naukowych. W rozdziale 13 omawiam oparte na mojej teorii metody interwencyjne, służące socjalizowaniu dzieci w stronę moralności opartej na empatii oraz ograniczaniu przemocy wśród młodocianych przestępców. Przedstawiam również metody zmniejszania błędów empatycznych oraz wzmacniania motywacji do działań prospołecznych bez względu na podziały etniczne. Niektóre z opisanych metod można po modyfikacjach stosować w celu rozwijania moralności opartej na połączeniu zasad empatii, wzajemności i sprawiedliwości.

W rozdziale 13 zauważam przede wszystkim, że to podatność empatii na wpływy poznawcze, którą podkreślam w całej książce, sprawia, że ogromne znaczenie mają socjalizacja i edukacja moralna oparte na empatii. Niektóre propozycje interwencji wynikają bezpośrednio z treści poprzednich rozdziałów. Wskazówki dla rodziców dotyczą przede wszystkim częstych indukcji, okazjonalnego podkreślania władzy oraz częstego okazywania uczuć. Rodzice powinni ponadto sami być dla dzieci wzorami zachowań prospołecznych, nie tylko pomagając ofiarom, lecz również wyjaśniając przyczyny nieszczęść, które je spotykają (tak aby zmniejszyć skłonność do obarczania winą ofiary), oraz otwarcie wyrażając empatię i współczucie. Aby poszerzyć zakres empatii dziecka, rodzice powinni pozwalać mu na odczuwanie szerokiego spektrum emocji. Powinni również wykorzystywać naturalną skłonność dziecka do angażowania się w zabawy polegające na przyjmowaniu ról, proponując takie scenariusze zabaw, które dostarczą dziecku okazji do odczuwania emocji niewystępujących w jego codziennym życiu, w tym empatycznych reakcji na cierpienie innych osób.

Paweł Zubrzycki-Pykacz, 10-11-2010, gwp.pl

Poczekalnia | KOMENTARZE | Rozmowy | Książki | Foto | Senior | Kobieta | Niepełnosprawni | Mężczyzna | Dzieci | Humor | Szepty | Ogłoszenia | Kuchnia | Kultura